Posted by adminbasam on 29/05/2016
Tác giả: Jan Perlezmay
Dịch giả: Song Phan
28-5-2016
Huỳnh Anh Dũng, 34 tuổi, tại trang trại của gia đình ông ở tỉnh Sóc
Trăng, Việt Nam. Lúa của ông thất bại trong tháng 2 vì nước mặn.
Nguồn: NYT
SÓC TRĂNG, Việt Nam – Khi chồi lúa bắt đầu khô héo trên cánh đồng của bà Lâm Thị Lợi ở
trung tâm đồng bằng sông Cửu Long, một vùng thường xanh tươi của
Việt Nam, bà phải đối mặt với một lựa chọn khó khăn: để lúa
chết trong đất khô hạn, hoặc bơm nước mặn ở sông vào để may ra
chúng sống sót.
Giống như nhiều nông dân dày dạn ở đây, bà thử liều với nước mặn.
Lúa đã bị héo chết trong vòng vài ngày.
Đồng bằng sông Cửu Long, vùng trồng lúa hàng đầu của Việt Nam, đang
bị hạn hán tồi tệ nhất kể từ khi chính quyền thực dân Pháp bắt đầu
ghi số liệu thống kê năm 1926. Những vết nứt nẻ to, một số sâu hơn
3 tấc, xẻ rảnh nền đất cứng; thân lúa chết rải rác các cánh đồng;
và sự khô hạn nghiêm trọng đến mức ngay cả sâu bọ cũng nằm dăn dúm
trên mặt đất.
Bà Lợi, 38 tuổi, nói lúc ngồi trong căn phòng khách gọn gàng: “Tôi
đã trồng lúa từ hồi 13 tuổi, và chưa từng thấy bất cứ điều gì như
thế này. Tháng 2 rồi tôi được một bao lúa. Còn măm ngoái chúng tôi
thu hoạch 1,4 tấn”.
Các nhà khoa học nói rằng ảnh hưởng ngày càng mạnh mẽ của El Niño,
hiện tượng thời tiết gây ra nóng bức quá mức và lượng mưa sụt giảm
ở Đông Nam Á, là lí do chính cho sự mất mùa ở đồng bằng.
Nhưng đó không phải là lí do duy nhất.
Bản đồ miền Nam và Đồng bằng Sông Cửu Long. Ảnh: NYT
Việc Chính phủ Cộng sản một mực yêu cầu nông dân trồng ba vụ lúa
mỗi năm, thay vì một hoặc hai vụ như trước đây, đã làm suy kiệt các
chất dinh dưỡng trong đất, làm tác động của hạn hán càng tệ hại
hơn, họ nói.
Và nước biển đã xâm nhập vùng hạ lưu sông Cửu Long vốn cạn hơn bình
thường, đẩy nước mặn vào đồng bằng lên xa hơn trước đây và xoá
trắng các ruộng lúa.
Chính phủ cho biết cả 13 tỉnh đồng bằng, với 17 triệu người, hay
1/5 dân số của Việt Nam, đang bị nước mặn ở các vùng đất nông
nghiệp. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn báo cáo hồi tháng 3
rằng có 200.000 hộ gia đình phải nếm trải tình trạng thiếu nước
nghiêm trọng, và rằng con số đó đang tăng lên.
Nước mặn từ lâu đã xâm nhập các vùng đồng bằng, nhưng do hạn hán
nên không có đủ nước ngọt ở sông và các nhánh của nó để làm loãng
nước biển. Muối đang có một tác động độc hại hơn, các nhà khoa học
nói.
Cuộc khủng hoảng lúa đã làm rõ sự cần thiết việc chính phủ phải
điều chỉnh sự chú trọng quá lớn vào việc trồng lúa, và khuyến
khích nuôi tôm như là một giải pháp thay thế có lợi hơn và thực tế,
ông Nguyễn Hữu Thiện, một nhà tư vấn cho Liên minh Bảo tồn Thiên
nhiên Quốc tế nói.
Bà Lâm Thị Lợi, 38 tuổi, tại nhà bà ở Sóc Trăng. Bà Lợi nói: “Tôi
đã trồng lúa kể từ khi 13 tuổi và tôi chưa bao giờ thấy bất cứ điều
gì như thế này”. Nguồn: NYT
“Việt Nam là nước xuất khẩu gạo lớn thứ hai sau Thái Lan. Nhưng
chẳng có vinh quang về điều đó bởi vì nông dân không phát đạt, và
có rất nhiều di dân đi khỏi đồng bằng này”. Ông Thiện nói khi đề cập đến khu vực Đông Nam Á.
Chính phủ đang bị dính khắng ở chủ trương “gạo trước nhất” vốn đưa
ra từ thập niên 1970, sau khi cộng sản giành thắng lợi trong cuộc
chiến tranh Việt Nam, lúc đó người dân bị đói và đất nước bị cô
lập, mất hết đối tác thương mại và không có khu vực sản xuất gia
công.
Trong những ngày đó, chính phủ huy động các nhóm làm việc để đắp
các đê bằng đất ven các kênh rạch lớn ở đồng bằng này để ngăn nước
mặn và để tạo điều kiện tốt hơn cho việc trồng lúa, Timothy Gorman,
một nhà nghiên cứu về đồng bằng sông Cửu Long – Đại học Cornell
nói.
Các cửa cống do chính phủ tài trợ được xây dựng vào những năm 1990,
ông nói. Vào khoảng năm 2001, một số nông dân đã quá chán ngán với
những nỗ lực ngăn mặn đến mức họ tấn công phá huỷ các cửa cống này,
mở đường cho việc nuôi tôm sú ở vùng phía tây đồng bằng song Cửu
Long.
Nhiều nông dân biết nước mặn là tốt cho sản xuất tôm, ông Gorman
nói, nhưng họ lại nhận được trợ cấp cho trồng lúa chứ không được
khuyến khích chuyển sang nuôi tôm.
Ảnh: Vụ lúa của ông Huỳnh Anh Dũng ở tỉnh Sóc Trăng – đồng bằng
sông Cửu Long, đã bị hạn hán hủy hoại. Nguồn: NYT
Việc xây dựng các đập thủy điện ở thượng nguồn và các đập nước ở
tỉnh Vân Nam miền nam Trung Quốc, đang góp thêm phần vào tai ương
này.
Một nghiên cứu năm 2010 do Ủy ban sông Mekong uỷ nhiệm đã cảnh báo
chống lại việc xây 11 đập thủy điện tại Lào và Campuchia vì các đập
này sẽ giữ phù sa có giá trị lại, ngăn không cho đi tới vùng châu
thổ sông Cửu Long. Báo cáo này đã bị phớt lờ, hai trong số các đập
đó đang được xây dựng, và số còn lại cũng có kế hoạch làm tới.
Một sự nhượng bộ hiếm hoi cho Việt Nam là người Trung Quốc đã xả
nước ở các đập thủy điện thuộc tỉnh Vân Nam hồi tháng 3, tuy
nhiên dòng chảy quá nhỏ để tạo ra sự khác biệt cho các cánh đồng
lúa đang khô hạn, nhà chức trách Việt Nam cho biết.
Sự bất mãn đối với chính phủ đang tăng lên trong dân chúng ở các
làng quê.
Chính quyền tỉnh giấu kín mọi tin tức, người dân cho biết. Trong
tháng 10, mực nước trong hồ Tonle Sap ở Campuchia, nơi tiếp nước
cho sông Cửu Long, thấp một cách nguy hiểm.
Hai hồ chứa nước lớn khác ở hai tỉnh An Giang và Đồng Tháp của Việt
Nam giúp những cánh đồng lúa có nước cũng ở mức rất thấp.
Ảnh: Một con kênh khô cạn vì hạn hán tại tỉnh Sóc Trăng. Một năm
trước đây, tàu thuyền vẫn còn có thể đi lại trên đó được. Nguồn:
NYT
Bà Lợi nói bà không được cảnh báo trước. Bà cứ tiếp tục cày bừa rồi
gieo cấy. Bà đã mất hơn $ 1.000 vào hạt giống, phân bón và nhân
công, bà nói.
Tuy nhiên, khi bà tham dự một cuộc họp gần đây do cán bộ huyện
triệu tập để thảo luận về vấn đề này, dân làng đã bị khinh miệt, bà
cho biết. “Họ đưa cho tôi chỉ có $120. Đó chỉ là số không. Chúng tôi không có
quyền thương thảo với họ. Họ nói rằng nông dân chẳng biết gì. Nhưng
chúng tôi biết rõ công việc của mình”. Bà nói.
Trên bờ sông cách hai giờ đi xe, một nông dân khá giả hơn, Huỳnh
Anh Dũng, 34 tuổi, chủ khoảng 2.5 ha đất, phần được chia từ một gia
tài lớn do ông nội của ông gầy dựng gần 100 năm trước đây.
Khi vụ lúa bị hư hại hồi tháng 2 vì nước mặn, ông đã quyết định
không làm vụ ba. Ông biết cố làm lại là điều điên rồ.
Ông nói: “Một người bạn có một máy đo độ muối trong nước. Mức chuẩn
là 4,8‰. Chỉ cần hơn 2‰ là làm chết cây cối”.
Ảnh: Chợ nổi Ngã Năm, tỉnh Sóc Trăng, nơi có nhiều người dân sinh
sống bằng cách bán sản phẩm của mình. Nguồn: NYT
Một số nông dân đã bỏ quê đi thành phố HCM để tìm việc làm, khiến
nhiều làng chỉ còn một nửa dân số.
Trong một số thị trấn và làng quê, những nông dân như ông Dũng có
nhà cửa tiện nghi với đồ gỗ đánh bóng, TV, xe máy để chạy tới lui
trên đường và xuồng máy đuôi tôm chạy trên sông. Trà đá ngọt dịu,
với đá bào, được dùng như một thức uống mời khách viếng nhà.
Ông Dũng vẫn ở lại, gắn bó với vùng đất của cha ông. Ông đã dành
dụm đủ tiền từ các vụ mùa trước nên không cần phải làm việc bán
thời gian. Chú của ông đã bắt đầu trồng dưa đắng (khổ qua) hữu cơ
trên một phần đất thuộc đất đai của gia đình, một dự án đang tiến
triển tốt.
Vào một buổi sáng gần đây, ông ấy nhờ một người làm thuê đào các
rãnh cạn trong khu đất để khi có mưa thì muối đang ngấm trong đất
sẽ tháo đi nhanh hơn.
Ông Thiện, một trong những tác giả của báo cáo năm 2010 về các đập
nước, nói rằng, các dấu hiệu của tình trạng khả quan sẽ không kéo
dài. Với rất nhiều đập nước xuất hiện trên dòng thượng lưu, việc
thiếu vắng phù sa cuối cùng sẽ giết đồng bằng này, biến nó thành
vùng đất hoang trong vòng 100 năm tới.
“Tác động của các đập nước không thể khắc phục được,” ông nói.
Ông Dũng không thể nhìn thấy một tương lai xa. Khi ông dự tính
những thiệt hại vì mặn, và mảnh đất khô cháy của mình, thì sấm rền
ở phía xa. Mây xám treo trên đỉnh đầu, lần đầu tiên nhìn thấy trong
sáu tháng. “Hi vọng trời sẽ mưa”, ông nói.
Keine Kommentare:
Kommentar veröffentlichen