Trần Thị Diệu Tâm
Từ lúc bắt đầu biết nói, hình như tôi không
biết gọi tiếng " Cha ơi" như các đứa trẻ khác . Tôi chỉ thấy
và biết mỗi mình mẹ tôi, vì thế tôi từng
cho rằng mình được sinh ra đời do chỉ một người là mẹ.
Lớn lên bất đầu đi học chữ, tôi nghe mẹ nói
"Con cũng có một người cha". Điều này làm tôi ngạc
nhiên áy náy vô cùng, nó làm thay đổi thói quen suy nghĩ lâu nay.
Tôi luôn hỏi "Cha là ai hở mẹ ?"
Câu hỏi của một đứa con nít đơn sơ như vậy,
nhưng sao mẹ không trả lời được, mẹ nói lấp lững :" Cha
Tôi thấy càng khó hiểu thêm, cha đi rồi có
nghĩa là đi mất là chết. Sau đó mẹ không hề nhắc nhở đến
cha nữa. Nhưng
bà nội thì hay kể về cha. Bà nói: "Cha mi là người hay chữ".
Tôi vụt hỏi: "Cha ở đâu hở bà
?" Bà trả lời "Chắc cha mi còn
sống "
Câu trả lời của bà cũng như của mẹ làm tôi ấm
ức, vì cả hai đều không trả lời rõ ràng về người đàn
ông có tên gọi là Cha, hoặc là tôi chưa đủ
thông minh để hiểu. Có mấy hôm liền, tối nào nằm ngủ đến
nửa khuya, mẹ cứ hay thức dậy đi tiểu. Ngủ
với mẹ quen hơi ấm, nên khi cảm thấy lạnh tôi biết mẹ
không còn nằm bên nữa, tôi tỉnh ngủ. Căn
nhà vẫn tối om, sao mẹ không thắp đèn cho sáng. Tôi nằm
im tai lắng nghe tiếng động từ nhà bếp chen
lẫn tiếng người nào đó đang nói chuyện . Tiếng chén bát
lạch cạch rồi im lặng. Tôi nghe tiếng cửa bếp
đóng lại, mẹ trở về giường ngủ, tôi thấy ấm lại. Những
lần như thế tôi cố nhắm mắt thật kín tỏ cho
biết là mình đang ngủ say không biết gì cả.
Nhưng sáng hôm sau tôi dậy sớm xuống bếp
ngay, những mo cơm trắng tối hôm qua mẹ gói đã biến
mất, cả nồi khoai lang luộc hết, chỉ chừa
hai củ nhỏ dành cho tôi ăn buổi sáng đi học. Vừa sợ vừa tức
tối, vì tưởng hôm nay mình được ăn cơm bới
mo cau với muối sả thơm nồng cả mũi chiều qua. Lâu
nay bà chỉ nấu cơm độn với sắn khô ăn nghẹn
cả cổ, chỉ mong được nhai miếng cơm mềm dẻo, không
sắn không khoai không bắp lổn nhổn trong miệng.
Thế mà tối hôm qua mẹ cả gan đem cho người ta
hết các mo cơm trắng, hết cả lon muối sả .
Tôi nghẹt thở, nước mắt chực trào ra. Nhưng tôi nào dám
Người
đến trong đêm tối là bóng đen bí ẩn, huyền hoặc kỳ bí không thể nào giải thích
trong tuổi thơ
tôi. Có lần mẹ cho tôi mấy cuốn vở tập viết
có in hình ba cô gái Trung Nam Bắc ở ngoài bìa, lại căn
dặn đừng đem đến trường. Vì lời dặn dò đó
mà tôi đâm ra tò mò hơn, một hôm tôi đưa cao mấy trang
giấy vở ra nắng , thấy liền hình tròn trắng
mờ in hai chữ VM. Tôi vừa sợ vừa thích thú vì phát giác
điều bí ẩn đó . Tôi biết VM là Việt Minh,
là những người bí mật. Tôi thấy mình gần gủi với mẹ trong
bí mật đó. Những hôm trời mưa lạnh, mẹ cho
tôi ở nhà tập viết. Thay vì tập viết chữ, tôi thích vẽ hơn.
Bức hình đầu tiên vẽ, mẹ khen đẹp đó là
hình một đứa bé là tôi đang cầm sợi giây diều, người đàn bà
đứng cạnh là mẹ, người đứng xa là bà nội. Mẹ,
tôi tô màu xanh, bà, tôi tô màu lá chuối khô. Mẹ bỗng
dưng nói :" Còn thiếu một người, nếu
con vẽ được thì mẹ cho tiền mua bong bóng thổi".
Suy
nghĩ mãi tôi mới tưởng tượng ra thêm một người. Người ấy ở trong ký ức của bà
tôi, đó là người
hay chữ. Tôi vẽ một người có tay cầm cán
bút to, cái đầu không có tóc. Mẹ hỏi " con vẽ ai đó ?"
Tôi trả lời " đó là con của bà nội".
Mẹ cười lại hỏi " sao con không vẽ mắt mũi miệng của người đó ?"
Tôi trả lời: " Con chưa hề thấy mặt
người đó ". Mẹ làm thinh có vẻ buồn, nhưng cũng cho vài đồng
bạc. Có tiền tôi dành mua bong bóng cao su
đủ màu. Ôi những chiếc bóng thổi căng phồng niềm mơ
ước tuổi thơ, và đôi khi vỡ toang như tiếng
đạn trên mái nhà về đêm . Cuộc sống của ba người đàn bà
trong một mái nhà ủ dột không êm đềm như vậy
mãi. Biến cố xảy tới.
Một buổi sáng mẹ đi chợ về sớm nói với bà nội
" họ bắt bãi chợ" . Mẹ lo cơm nước sớm hơn thường
lệ, mẹ đong rất nhiều gạo biểu tôi đem đi vo, thay vì vo gạo ở bếp, tôi đem ra bến
sông nước trong vắt
ngồi nhởn nhơ, sàng qua sàng lại làm gạo
trôi đi khá nhiều. Mẹ nhìn rá gạo chỉ nói, " ngày mai phải ăn
cháo thôi" . Bà nội ra vườn khều lượm
mấy tàu cau khô đem vào ngâm nước . Mọi người không ai
nghĩ
rằng tôi chú ý những chuyện vặt vãnh như thế. Tối đó cả nhà đi ngủ sớm
cho khỏi thắp đèn tốn
Chừng khoảng nửa đêm, tôi cảm thấy lạnh đưa
tay qua ôm mẹ, nhưng giường trống. Ngồi bật dậy, tôi
thấy phía nhà bếp lờ mờ ánh đèn . Lần này
tôi phải quyết tìm cho ra ai là người đến lấy cơm nhà tôi
một cách dễ dàng như thế. Vén mùng lên tôi
mò mẫm, cánh cửa nhà bếp đóng kín, khe cửa lọt ra chút
ánh sáng vàng vọt u ám. Tôi áp tai vào cửa
bếp đầy bụi bồ hóng.
Tiếng người lạ: " Ngày mai bọn anh phải
di chuyển vào trong xa lắm, không chắc có về thăm được
Tiếng mẹ :" Em chỉ nấu được ít cơm chừng
này, hôm qua con bé vo gạo làm đổ mất ít nhiều, anh đem
Người đàn ông :" Con bé ra sao, anh muốn
gặp nó "
- " Thôi, đừng cho nó biết gì về anh
thì hơn, miệng nó thèo lẻo lắm, dạo này mật thám khám xét hoài".
-" Em có mua được thuốc ký ninh giùm
cho họ không ?"
-" Dạ có, nhưng không nhiều như họ dặn,
em mua thêm đá lửa ".
Tôi chú ý tiếng người đàn ông lạ :"
Không biết khi nào mới về lại ". Rồi tiếng mẹ tấm tức sụt sùi, tiếng
người đàn ông hỏi : "Mệ có biết tối
nay anh về đây không ?". - Có, Mệ hỏi khi nào thì hết giặc ".
Im lặng
trong đêm, ánh đèn thu nhỏ lại. -Thôi đừng
anh. - Anh thương em quá, một mình lo liệu nuôi
mệ nuôi con, biết bao giờ đền ơn em. - Nói
chi ơn nghĩa, mong anh về sớm. - Em cởi ra đi, cho anh
xin, một lần thôi, mai anh đi xa rồi. - Em
sợ. -Sợ chi, anh tìm mọi cách xin về nhà tối nay, vì muốn ngủ
với em lần cuối". Có tiếng thở mạnh,
có người ngã xuống nền đất. Sao em thắt lưng quần chặt quá
vậy.-Để em cởi. Tiếng mẹ khóc thút thít
chen lẫn tiếng thì thầm sảng khoái của người đàn ông. Rồi gà
gáy sang canh làm tôi co rúm người lại, mò
mẫm chun vô giường ngủ nhắm mắt thật kín, tim đập
mạnh. Sau đó mẹ trở vô mùng nhẹ nhàng nằm
xuống, tôi hé mắt nhỉn thấy tóc mẹ xổ tung, chiếc áo
cánh chưa kịp gài lại để hở cả khoảng ngực
trần. Có phải hình ảnh này do ánh sáng bên ngoài dọi vào
từ ô cửa kính trên mái ngói, hay tôi vẽ vời
trong trí tưởng của ngày hôm nay. Điều này tôi không rõ,
nhưng mọi tiếng động mọi âm thanh giữa hai
người ấy như còn vang dội trong tôi suốt thời mới lớn.
Âm vọng của thể xác con người đàn ông và
đàn bà, cũng như sự tận tụy của mẹ đối với
đòi hỏi của
một người đàn ông từ miếng cơm dành dụm cho
đến thân xác mình . Mãi mãi âm ỷ như đống tro luôn
Trong những tháng mưa tầm tã, mẹ tôi có vẻ
mệt nhọc hơn trước, mẹ chuyển sang nghề chằm nón lá
không phải đi sớm về trưa hàng chợ. Buổi
chiều ấy tan học chạy nhanh về, đi thẳng vào bếp tìm xem
có chi ăn, bà tôi thường để dành một củ
khoai hay một cái bánh bột sắn đường đen. Tôi nghe tiếng bà
hỏi mẹ:
-Vậy con hết thấy tháng từ lúc nào ?
- Gần ba tháng nay. - Từ ngày nó về lần cuối phải
không ?
-Dạ. - Sao mi dại dột chiều nó vậy ? - Mẹ tôi trả lời trong nước mắt : Dạ,
anh ấy là chồng
Từ đó mẹ ít khi ra khỏi nhà, sống lầm lũi
như một chiếc bóng, mà không phải bóng của mình, nhưng
với chiếc bóng của người đi xa đi mất. Mẹ sống
với nỗi ngậm ngùi chua xót trong lòng. Vì thế bụng
mẹ mỗi ngày mỗi lớn, lớn như chiếc nón mẹ
chằm trên tay mỗi ngày. Bà tôi thay mẹ đi chợ, lưng bà
còng nay còng thêm, làn da khô nay sạm khô
hơn. Mẹ không còn muốn ngồi gần để nhìn tôi vẽ hay ê a
đánh vần. Hình như mẹ không muốn nghe hay
hiểu chuyện gì khác. Tuy thế tôi cũng được mẹ chằm
cho chiếc nón lá nhỏ mười bốn vành xinh xắn
đội đi học . Một tối trời mưa tầm tã, mà quê tôi có bao
giờ tạnh mưa đâu. Mẹ nhìn tôi hỏi "
Con có thương mẹ không ?". Tôi gật đầu tựa vào mẹ, bụng mẹ
căng cứng. Mẹ nói mẹ đi vắng vài ngày, ở
nhà ngoan giúp bà nấu cơm, nhớ đừng ra sau bến rửa mặt
nữa, ma rà lúc này nhiều lắm. Nói xong mẹ
dúi cho mấy đồng mua kẹo.
Bà nói: "- Để tao đi với ". Mẹ lắc
đầu :" Xa lắm, Mệ ở nhà với nó". Bà tôi cho biết mẹ đi sanh em bé,
tôi chờ đợi để ôm em vào lòng , để ru em à
ơi. Những ngày chờ đợi ôm em làm lòng tôi nôn nã, tôi
thổi một hơi nhiều chiếc bong bóng cho em
chơi. Nhưng sau đó mẹ trở về một mình với thân hình gầy
ốm mặt mũi .xanh xao . Bà hỏi: "-Nó
đâu rồi?". Mẹ trả lời mệt nhọc :"- Con trai, nhưng con đã gửi bà
xơ nuôi rồi". Bà sững sờ " -Sao
mi ác vậy, đem cháu tao về đây tao nuôi, nhưng mi có nhớ đặt tên cho
nó không ?" - Dạ có, tên Phúc, đem về
lấy ai chằm nón bán ?.
Bà tôi tức giận đâm ra ngờ vực: " Có
phải đúng là cháu tao không ?"
-" Mệ còn nói vậy, thì người ta chửi con
thúi đầu nếu con đem nó về."
Bà nội ngồi ủ rũ trên tấm giường tre, lấy
lai quần chùi nước mắt, mẹ trông như cây củi mục. Tôi nhìn
mấy chiếc bóng bóng yểu xìu. Ngày hôm sau mẹ
đi lãnh lá về chằm nón, tay mẹ run run cầm cây kim
đâm qua đâm lại cơ hồ như đâm vào chính
thân phận mình. Thời gian sau có người báo cho mẹ biết
đến đón con về, em Phúc chết rồi, mẹ tất tả
ôm xác em về chôn, cuốn em trong chiếc áo len độc nhất
của mẹ . Suốt ngày hôm đó tôi chỉ biết thổi
bong bóng xanh đỏ, cái nào cũng vỡ toang, nhờ vậy tôi
Sau khi đậu bằng tiểu học, tôi được vào lớp
đệ thất trường công, đó là niềm hãnh diện vô cùng của mẹ.
Đi đâu mẹ cũng khoe. Dạo này yên ổn hơn, mẹ xoay sang đi buôn hàng
chuyến có tiền, mẹ đem tôi đi
phi-dê tóc cho đẹp và chụp bóng căn cước .
Nhờ cái đầu phi-dê này mà tôi có nhiều bạn hơn, chúng
thích đến gần tôi lân la trò chuyện và đưa
tay sờ vào đầu tóc. Có đưa ghen tỵ nói tóc gì mà như ổ bìm
Vào lớp đệ thất, mọi chuyện thật khác lạ và
nhiều rắc rối. Thầy giáo phát sổ học bạ mới cho học trò
điền tên cha mẹ , và dán bóng vào. Tôi thay
ngòi bút lá tre mới, nắn nót viêt tên mình sau hàng chữ
Tên Học Trò. Tiếp theo phải điền tên họ người
cha, tên họ người mẹ, nghề nghiệp ... Ổ cái mục nghề
nghiệp người cha, tôi thật lo lắng băn khoăn. Tôi nào biết
cha tôi ở đâu làm gì bây giờ. Đem sổ về nhà
hỏi mẹ, mẹ ngẫm nghĩ mãi, nói " Cha
con cũng là người có học". Nhưng học bạ đâu có hỏi để trả lời
như vậy. Bà nội thì luôn nhớ cha mi hay chữ.
Không ai cỏ thể trả lời rõ ràng để tôi điền vào nghề
nghiệp của người gọi là cha tôi. Tôi hỏi
-" Vậy con ghi nghề nghiệp của mẹ là chi ?" mẹ trả lời rắn rỏi
-" Con ghi nghề nghiệp của mẹ là buôn
bán, mẹ buôn bán đủ tiền nuôi con, đâu cần nghề nghiệp của
Tên cha thì có, nhưng ở đâu nghề gì, đành bỏ
trống. Khi thầy giáo xem sổ không bằng
lòng, thầy nói
mấy trò không nên e ngại về nghề của cha
mình, có nghề chân lấm tay bùn như làm ruộng cực khổ để
cho cơm gạo chúng ta ăn hằng ngày thật là
cao quý, các trò có thể ghi là nông dân nói chung. Rồi thầy
hỏi "- Sao trò X. không ghi địa chỉ của
mình vô? X. đứng dậy trả lời -" Dạ thưa thầy con không có
nhà" Thầy ngạc nhiên "-Ủa trò ở
đâu?" -" Thưa gia đình con ở
đò " -" Vậy thì trò ghi là vạn
đò, số
Lần đầu tiên tôi mới biết có trò không ở
trên đất như mình mà ở trên sông nước, điều này làm tôi thích
thú vô cùng, X cũng ở một cảnh ngộ khác biệt, trên sông thì tha hồ bơi lội, muốn đến bãi bờ
nào cũng
được. Sau này tôi chơi thân với X, một phần vì nó học giỏi . Đến lượt xét sổ
của tôi, thầy hỏi " - Sao
trò này không ghi nghề nghiệp của
cha?" Tôi nói "- Thưa thầy con quên".Thầy la tôi
thật vô ý. Tôi
nói liều -"Dạ mẹ con nói ghi nghề nghiệp
của mẹ con là đủ rồi, không cần phải có cha đi làm" . Cả
lớp cười ồ, thầy cũng giận "- Trò này
thật cứng đầu cứng cổ!". Nói xong thầy phát sổ bắt tôi điền vào
ngay để chuyển qua văn phòng cho kịp làm sổ
sách.
Tôi ngồi cắn chiếc cán bút tre đến nát ra,
nếu cắn vào tay có lẻ đã chảy xuống dòng máu đỏ. Người
đàn ông ấy ở đâu làm nghề gì sao không hiện
ra đây trả lời dùm cho đứa con này ? Còn sống hay đã
chết?
Nhiều câu hỏi xáo trộn trong đầu óc non nớt trẻ thơ tôi. Thực sự tôi
không còn muốn bị thầy la
rầy, không muốn cả lớp cười ồ chế nhạo nữa,
sau hàng chữ "Nghề nghiệp của cha "... tôi nắn nót viết
một chữ
chết đậm nét và rõ ràng. Tôi thực sự khai tử cha tôi chính thức trên giấy
tờ. Chết, không còn
ai thắc mắc hỏi han tra khảo nữa. Không có
nghề nghiệp để trích dẫn . Ghi chữ chết xong, tôi thấy nhẹ
người yên ổn, nhưng sau này tôi lo lắng lỡ
ông trở về như cha của thằng bạn nhà hàng xóm, cái tội tự
ý khai tử này chắc chắn không được mẹ hay
bà nội tha thứ. Tôi lại bênh vực mình, nếu ông là cha tôi,
sao ông không trở về lo lắng cho tôi, dạy dỗ
nuôi nấng tôi, ông là kẻ vô hình vô bóng thì sống hay chết
Lâu lắm, không ai nhận được tin cha, một
người đàn ông ghé thăm nhà trong đêm tối.
Không biết ông
còn sống hay đã chết trên rừng thiêng nước
độc nào đó. Chẳng một ai thắc mắc nữa. Nhưng riêng bà
tôi, cho rằng con mình vẫn còn sống, cứ buổi
chiều, bà hay ngồi ở hiên nhà nhìn ra đường cái . Hình
ảnh một người mẹ già nua tuổi tác chờ con từ
chiến khu trở về ám ảnh tôi khôn nguôi. Tình thương
con luôn đem hy vọng tốt lành cho người mẹ
. Bà nói " dạo này nghe có nhiều
người trở về nhà làm
ăn tử tế ". Riêng mẹ tôi nghĩ khác,
cho rằng chồng mình không còn sống nữa, nếu còn thì lo về với vợ
con chứ, biệt tăm đã hơn mười năm. Đó là lý
do để mẹ lấy chồng khác sau này. Bà tôi
bị bệnh mất
trong một ngày mưa tầm tã, khi mê man trên giường, bà luôn miệng gọi tên
cha tôi, tôi quỳ bên cạnh,
cuối cùng tôi nghe bà kêu " con ơi
!" rồi tắt thở.
Tôi lớn lên trong gia đình bên ngoại có rất
nhiều đàn bà, không biết tại sao đàn ông đi đâu mất biệt cả,
kẻ đi lính người biệt tăm, kẻ chết trận người
chết tù. Tôi không có một khái niệm suy nghĩ nào về một
người đàn ông trong thực tế, cho đến khi lấy
chồng. Sự hợp hôn công khai hóa sự hợp hoan giữa đàn
ông và đàn bà, giữa vợ và chồng. Trong đêm
tối năm xưa, sự sảng khoái của cha đem lại lòng mang
nặng đẻ đau của mẹ. Rồi cha bỏ đi, quên bẵng
những gì mình để lại cho gia đình vợ con. Tôi lờ mờ
nhận ra rằng trách nhiệm của người vợ người
mẹ thật là nặng nề, không có quyền chi cho mình. Dù có
muốn nam nữ bình quyền bình đẳng, thì đàn
bà muôn đời vẫn là kẻ "nằm dưới" .
Vào mùa xuân năm đó, trong khói bụi mịt mù
tang thương của mọi gia đình, tôi bỗng nhận được bức
thư do một người quen đưa tới tận nhà. Thư
của cha tôi !
Bức thư viết với nét bút đẹp đều đặn, lời
văn lưu loát trình bày dài dòng điều mà ông gọi là " hy sinh
tình
gia đình cho cách mạng để có ngày giải phóng đất nước hôm nay
". Bức thư viết bởi "một người
hay chữ". Lòng dạ tôi câm lặng như đá
tảng, làm sao thấu hiểu được những ngôn từ cao cả hay đẹp
của ông, trong khi chồng tôi ở tù chưa biết
khi nào được tha, trong khi các con tôi bữa đói bữa no, ăn
cơm độn với hột bo bo. Ông trở về với tình
huống thật là cay đắng khắc nghiệt, tôi không hề mong đợi
chút nào. Nhờ họ hàng tôi gặp mặt ông.
Nhưng làm sao tôi có thể xem ông là cha một
cách bỗng dưng, một cách ngẫu nhiên như vậy chứ ?
Tiếng Cha bao gồm niềm yêu thương gần gũi
quý trọng của đứa con, tiếng cha phải được thốt lên tự
đáy lòng đứa con. Tình cảm yêu thương quý
trọng ấy tôi chưa hề biết, chưa hề cảm nhận, làm sao tôi
có thể xem ông là cha của mình . Lòng tôi
trĩu nặng, vừa hận vừa ghét vừa tội nghiệp,
tình cảm lộn
xộn chen lấn, tôi không biết mình phải ứng
xử với ông như thế nào cho phải. Tội nghiệp vì thấy ông
bị cái lý tưởng gì đó nó lừa gạt. Cuối cùng
tôi thương ông vì lòng tội nghiệp đó.
Nhưng ngày xưa bỏ đi để thực hiện điều tốt
đẹp theo suy nghĩ của ông, ông có chút gì tội nghiệp cho
bà mẹ già, tội nghiệp cho người vợ trẻ, tội
nghiệp cho đứa con thơ dại ? Chắc chắn là không !
Trần Thị Diệu Tâm./ Paris, tiết Lập Đông
Keine Kommentare:
Kommentar veröffentlichen