Van Dong Cho Mot Viet Nam Tu Do va Dan Chu
Kính Hòa, phóng viên RFA
2013-10-10
2013-10-10
kinhhoa10102013.mp3
Khai
thác và xuất khẩu quặng thô bị
nghiêm cấm tại Việt Nam, tuy nhiên điều này vẫn diễn ra và gây nhiều
tác động lên đời sống dân chúng, tàn hại môi trường và cơ sở hạ tầng
công ích.
Khoáng sản VN đang ở đâu?
Trên
bản đồ khoáng sản thế giới, Việt Nam không phải là một quốc gia giàu
có. Khu quặng mỏ nổi tiếng nhất đất nước là vùng Đông Triều, Quảng Ninh,
với những hầm than được khai thác đã hơn 100 năm. Gần đây những mỏ dầu
được khai thác ngoài biển Đông có đem lại nhiều lợi tức cho xứ sở nhưng
Việt Nam vẫn không phải là một quốc gia dầu mỏ nổi tiếng. Tuy vậy, cũng
có nhiều loại khoáng sản có mặt trong lòng đất Việt
Nam với trữ lượng không lớn, theo những thông tin cập nhật đến hôm nay.
Với
thời gian và sự phát triển của khoa học kỹ thuật có thể các loại khoáng
sản ấy sẽ hữu ích cho quốc gia trong tương lai. Vì thế việc gìn giữ
những khoáng sản ấy cho thế hệ mai sau là đặc biệt quan trọng. Chính phủ
Việt Nam cũng thường xuyên lên tiếng với báo giới về chính sách không
thúc đẩy chủ trương khai thác quặng thô để xuất khẩu, cụ thể là chỉ thị
ngày 9/1/2012 của Thủ tướng chính phủ về việc cấm xuất khẩu quặng thô,
không cấp phép thăm dò và khai thác mới đối với nhiều loại quặng.
Thực tế khai thác khoáng sản tại Việt nam lại là
một bức tranh hoàn toàn khác với viễn cảnh bảo tồn và tinh chế quặng như
mong muốn của chính phủ.
Bên trong hệ thống ấy mỗi bộ có những quyền lợi khác nhau, mỗi địa phương thậm chí nhóm doanh nghiệp nhà nước họ cũng là một thế lực rất mạnh.
-TS Nguyễn Quang A
Phòng Thương mại và công nghiệp Việt Nam, vào ngày 8/10/2013 tổ chức một cuộc hội thảo mang tên “Quản trị tài nguyên khoáng sản: Việt Nam đang ở đâu?” Trong
cuộc hội thảo này, nhiều ý kiến đã được nêu lên về tình trạng khai thác
và xuất khẩu khoáng sản không có kiểm soát tại Việt Nam. Theo đó, việc
cấp giấy phép đã có nhiều sai phạm, người dân tại những nơi có khoáng
sản không được lợi gì khi khoáng sản được khai thác, việc khai thác đã
tàn phá môi trường và cơ sở hạ tầng công ích mà chủ đầu tư không đền bù
thiệt hại.
Việc cấp giấy phép đã được nhiều tỉnh cấp mặc dù họ không có
thẩm quyền., và những giấy phép này lại được cấp sau chỉ thị ngày 9/1/2012 của Thủ tướng.
Trước
đây, khai thác khoáng sản là lĩnh vực của Tổng cục địa chất cùng với
các Liên đoàn, các xí nghiệp của mình. Nay những chủ tư nhân cũng có thể
tham gia vào hoạt động này. Và các doanh nghiệp khai thác khoáng sản đã
tìm mọi cách để có được giấy phép. Điều này được giải thích bằng các
mối quan hệ chằng chéo nhau giữa các doanh nghiệp ấy với các giới chức
chính quyền, giới chức đảng cộng sản, hình thành nên cái mà trong thời
gian gần đây được gọi bằng cụm từ ghê gớm, đó là Nhóm lợi ích. Tiến sĩ
Nguyễn Quang A, nguyên Viện trưởng Viện nghiên cứu
và phát triển IDS đã tự giải thể, nói về nhóm lợi ích như sau:
“Về
nhóm lợi ích ở Việt Nam, ý người ta muốn nói đến các nhóm lợi ích có
ảnh hưởng đến chính sách, đường hướng phát triển của đất nước. Trong đó
nhóm mạnh nhất và lớn nhất là nhóm của lãnh đạo. Bên trong hệ thống ấy
mỗi bộ có những quyền lợi khác nhau, mỗi địa phương thậm chí nhóm doanh
nghiệp nhà nước họ cũng là một thế lực rất mạnh.”
Lĩnh vực tham nhũng tinh vi
Mỏ than ở phía bắc tỉnh Quảng Ninh, ảnh chụp trước đây. AFP PHOTO.
Theo
ông Huỳnh Phong Tranh, Tổng Thanh tra
chính phủ, trong một phát biểu ngày 18/7/2013, thì khoáng sản là một
trong bốn lĩnh vực tham nhũng tinh vi nhất. Rất dễ hiểu rằng sự tinh vi
đó chính là nhóm lợi ích của các nhà tài phiệt mới và nhà cầm quyền.
Và
dĩ nhiên các nhà tài phiệt này hoạt động theo một nguyên tắc phổ quát
của chủ nghĩa tư bản, đó là lợi nhuận. Khi tìm kiếm lợi nhuận, người ta
sẽ lấn lướt càng nhiều càng tốt những người dân địa phương thấp cổ bé
miệng, và cầu đường hư hỏng vì chuyên chở quặng mỏ sẽ tốt hơn đối với họ
là gánh nặng cho ngân sách công ích chứ không phải chi phí mà các công
ty của họ phải bỏ ra.
Trong
cuộc hội thảo nói trên, một ví dụ được đưa ra về chi phí xã hội mà các
hoạt động khai thác khoáng sản tạo nên, đó là chuyện một doanh nghiệp
nộp ngân sách 5 tỉ đồng, nhưng đoạn đường mà doanh nghiệp này làm hỏng
trị giá đến 30 tỉ đồng. Và theo Thiếu tướng Lê Văn Cương, nguyên Viện
trưởng Viện chiến lược thuộc Bộ Công An, thì người xuất khẩu cuối cùng
ăn hết mọi lợi nhuận, và dân địa phương vẫn nghèo như xưa, nếu không nói
là tệ hơn xưa do cuộc sống và truyền thống bị xáo trộn. Nổi bật lên ở
đây là hình ảnh mờ nhạt của các cộng đồng dân cư trong các dự án kinh tế
nói chung, khai thác khóang sản nói riêng.
Kỹ
sư Phạm Phan Long, người tham gia nhiều vài việc đánh giá tác động môi
trường của các dự án tại Hoa Kỳ và cũng có tham gia vào dự án phát triển
tiểu vùng Mekong của ngân hành phát triển Á châu nói với chúng tôi về
sự tham gia của cộng đồng dân cư vào các dự án kinh tế xã hội như sau:
“Việc
giới thiệu dự án với cộng đồng dân cư, những người chịu ảnh hưởng của
dự án, là rất quan trọng. Qua đó những người chủ trương dự án tìm hiểu
xem người dân sống thế nào, lịch sử của họ ra sao, và họ nghĩ gì về dự
án của mình. Từ đó người người làm dự án đưa những hiểu biết này vào
trong dự án, tìm cách đối phó và
đáp ứng nhu cầu của người dân.”
Thiếu tướng Lê Văn Cương, cho rằng vấn đề nằm ở chổ là “Không có ai chịu trách nhiệm trước nhân dân Việt nam.” Và việc thất thoát khoáng sản gắn với cái gốc là trách nhiệm cá nhân từ hệ thống không rõ ràng.
Nhân
vật nào phải chịu trách nhiệm đó liệu sẽ chịu trách nhiệm không khi
chẳng có người dân nào được hỏi ý kiến? Chẳng có ai hỏi họ về trách
nhiệm ấy!
Ông
Lê Văn Cương nói tiếp rằng những Bộ có
liên quan đến khai thác khoáng sản là Bộ Công Thương, Bộ Xây dựng, Bộ
Tài nguyên Môi trường phải chịu trách nhiệm, và Chính phủ phải xuất hiện
để điều hành. Thực ra trách nhiệm này được qui định rõ ràng bằng điều
số 80 của Luật khoáng sản. Theo đó, Chính phủ thống nhất quản lý nhà
nước về khoáng sản.
Vấn
đề là sự quản lý này có được kiểm soát không? Để chính phủ khỏi lơ là!
Để chính phủ không bị cuốn vào luồng xoáy tạo nên bởi các nhóm lợi ích!
Ai khác hơn để làm việc này ngoài Quốc hội! Cơ quan về nguyên tắc có quyền lực cao nhất đất
nước!
Nhưng Quốc hội cũng có sự hiện diện đầy đủ tất cả các thành viên chính phủ!
Và
trên tất cả, Quốc hội và Chính phủ, là Đảng cộng sản, với Cương lĩnh đã
được ông Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, người từng là Chủ tịch Quốc hội,
khẳng định rằng quan trọng hơn cả Hiến Pháp.
Thiếu tướng Cương nói trong buổi Hội thảo: “phải sửa Hiến pháp”. Nhưng sửa như thế nào? Theo Thiếu tướng là phải qui định trách nhiệm nhiều hơn chăng? Rồi trách
nhiệm ấy được kiểm soát ra sao?
Có
mặt trong buổi hội thảo, TS Lê Dăng Doanh, nguyên cố vấn chính phủ,
phát biểu: cần công khai minh bạch và chia sẻ lợi ích hợp lý. Trong
lĩnh vực này người dân không có điều kiện tiếp cận thông tin nên “cần các tổ chức xã hội vào cuộc hỗ trợ.”
Nhưng
các tổ chức xã hội lại là vấn đề rất lớn của nền dân chủ tập trung do
đảng cộng sản lãnh đạo hiện nay! Người ta e rằng nó sẽ thách thức quyền
lực của đảng cầm quyền.
Tài
nguyên khoáng sản là loại tài nguyên không tái tạo được. Để nó lại cho
thế hệ tương lai cùng một cuộc sống ngăn nắp, hẳn là quan trọng hơn
quyền lực nhất thời của ai đó
Keine Kommentare:
Kommentar veröffentlichen