Trung Quốc : Giấc mơ Trung Hoa và ngoại giao nước lớn

Anh Vũ

Họp báo Obama - Tập Cận Bình, ngày 12/11/2014, tại Bắc Kinh. Giấc mơ của Trung Quốc là vượt qua được Hoa Kỳ.Reuters

Trang quốc tế của nhật báo Le Monde hôm nay có bài viết dài đề cập đến chính sách ngoại giao nước lớn của Trung Quốc và những hệ lụy trong quan hệ quốc tế ngày nay. Bài báo có tiêu đề : « Bắc Kinh khoác áo siêu cường ».

Mở đầu bài viết tác giả ghi nhận trong hai năm gần đây ở các sân bay, công trường xây dựng, và bây giờ thì ở hầu khắp các góc phố, tại Trung Quốc, người ta có thể bắt gặp các bảng quảng cáo cổ động cho « giấc mơ Trung hoa », một ý tưởng gắn bó với Chủ tịch Tập Cận Bình. Đó là giấc mơ về một dân tộc phồn thịnh và một Nhà nước-đảng hùng mạnh và khi đã trở thành cường quốc thì cách ứng xử với bên ngoài của Trung Quốc cũng phải khác. Chủ tịch Trung Quốc, trong một hội nghị toàn quốc về công tác ngoại giao hồi cuối năm 2014 đã chỉ đạo : Nước Cộng hòa Nhân dân phải có một « nền ngoại giao nước lớn mang đặc sắc Trung Quốc ».

Le Monde cho rằng với chủ trương đó, ông Tập Cận Bình đã đoạn tuyệt với học thuyết của của Đặng Tiểu Bình đề ra vào những năm 1990, khi mà Trung Quốc đang trỗi dậy đó là chủ trương ẩn mình chờ thời ( Thao quang dưỡng hối).

Trung Quốc ngày nay đang nhận thấy cái giới hạn của chính sách ngoại giao khiêm tốn được theo đuổi trong hai thập kỷ qua. Đó là nó đã không ngăn cản được Hoa Kỳ liên tục gia tăng cố gắng kiềm chế sự trỗi dậy của Trung Quốc. Bắc Kinh hiểu chính sách ngoại giao « xoay trục qua châu Á » của tổng thống Mỹ Barack Obama cốt chỉ nhằm ngăn chặn sự bành trướng ảnh hưởng của Trung Quốc.

Bắc Kinh cũng nhận thấy đường lối khiêm nhường chỉ khiến cho họ không có được vị thế lấn lướt trong những tranh chấp biển đảo với Philippines, Việt Nam hay Nhật Bản.

Le Monde điểm lại : Để xứng với tầm vóc của một cường quốc, Bắc Kinh chủ trương « những con đường tơ lụa mới » ; một về hàng hải nối với châu Phi, châu Âu qua ngả Đông Nam Á ; một tuyến khác trên đất liền nối Trung Quốc với các nước Trung Á, Nga. Trên mặt trận tài chính, Trung Quốc cũng không ngần ngại đề nghị các nước châu Á –Thái Bình Dương lập ra Ngân hàng Đầu tư cơ sở hạ tầng Á châu, trực tiếp cạnh tranh với Ngân hàng phát triển châu Á mà Bắc Kinh vẫn cho rằng nằm dưới ảnh hưởng của Tokyo và Washington. Trong cuộc chạy đua tranh giành ảnh hưởng kinh tế với Washington, Bắc Kinh còn tìm cách lôi kéo hợp tác kinh tế với một số nước có vị trí địa lý gần gũi như Úc, Hàn Quốc và Indonesia.

Theo Le Monde, Bắc Kinh giờ đây đang áp dụng một chính sách ngoại giao hống hách trên gây sức ép kinh tế. Le monde điểm lại những việc như Bắc Kinh đã từng gây sức ép thành công buộc một số nước từ chối đón tiếp lãnh tụ tinh thần của người Tây tạng Đạt Lai lạt Ma. Bắc Kinh sẵn sàng đe dọa phá hỏng những cố gắng hòa giải quan hệ với Vatican. Chính sách ngoại giao nước lớn còn đặt Trung Quốc trước nguy cơ xung đột quân sự , khi hồi giữa năm 2014 họ ngang nhiên dưa giàn khoan dầu di động vào vùng thềm lục địa Việt Nam.

Những hệ lụy của ngoại giao nước lớn

Thế nhưng cách hành xử nước lớn đó cũng kéo theo những hệ lụy. Le Monde nhận định, bản thân người Trung Quốc cũng ý thức được chính sách ngoại giao nước lớn chứa đựng nhiều yếu tố rủi ro hơn so với vị thế trước kia của nước này.

Tờ báo dẫn phân tích của ông Diêm Học Thông, thuộc Viện quan hệ quốc tế hiện đại thuộc Đại học Thanh Hoa Trung Quốc cho rằng rủi ro ở đây « không phải là một cuộc chiến tranh với Mỹ mà là sự đối đầu quân sự với các nước láng giềng, trong đó đặc biệt với Nhật Bản ». Nhìn chung thì Trung Quốc đang tự đặt mình vào vị thế của một cường quốc hung hăng.

Còn theo giáo sư quan hệ quốc tế Trầm Đinh Lập, thuộc đại học Phục Đán thì đúng là Trung Quốc có tự tin hơn so với quá khứ nhưng còn lâu mới có được sự tự tin như Hoa Kỳ.

Theo Le Monde, trong nội bộ chế độ, một số người vẫn muốn nước Trung Quốc phải có được vị thế áp đảo hơn khi mà đất nước đang trở thành một đại cường thực thụ của thế giới. Tuy nhiên theo ông Du Tân Thiên, Viện trưởng Viện nghiên cứu quốc tế Thượng Hải, ông Tập Cận Bình phải cân bằng chính sách ngoại giao trên trường quốc tế. Giờ đây vừa mới nổi lên như là một cường quốc, Trung Quốc đã trở thành nguồn cơn của nhiều mối lo ngại mà ngày càng có nhiều nước châu Á và Thái Bình Dương bày tỏ một cách công khai điều này. Trung Quốc không còn là nơi để cho ai đó muốn gửi gắm số phận của mình.

Theo chuyên gia Du thì chính sách ngoại giao nước lớn đang là một thách thức lớn cho Trung Quốc và ông Tập Cận Bình cũng ý thức được những phản ứng đang dấy lên từ những nước nằm bên vùng biển mà Trung Quốc đang đòi chủ quyền, cho đến sự phản kháng của cac nước châu Phi, nơi mà Bắc Kinh đang dùng viện trợ để đổi lấy tài nguyên thiên nhiên.

Phương Tây chưa đi khỏi, Bắc Kinh đã lăm le nhảy vào Afghanistan

Cũng để minh họa thêm cho chính sách bành trướng ảnh hưởng của Bắc Kinh, báo Le Monde còn có bài : « Afghnistan đến thời cám dỗ của Trung Quốc ». Theo bài báo thì ngay sau khi NATO và Hoa Kỳ triệt thoái quân đội khỏi Afghanistan, Trung Quốc đã rục rịch nhảy vào cắm chân kinh tế ở đất nước này.

Sau khi điểm lại và phân tích những động thái gần đây của Trung Quốc đối với đất nước tây Á này, bài báo tóm lại : Cái bóng của Trung Quốc phủ lên Afghanistan chắc chắn sẽ dày kín hơn. Nhưng Trung Quốc chưa chắc gì đã thỏa mãn mọi nguyện vọng của Kabul mà hiện nay vẫn đang bị đánh giá là ngây thơ.