Kinh tế Nga suy sụp, toàn vùng Liên Xô cũ bị vạ lây

Tú Anh

Tổng thống Nga Vladimir Putin (giữa) cùng đạo Belarus, Alexander Lukashenko ( trái) và tổng thống Kazakhstan, Nursultan Nazarbayev trong Liên minh Kinh tế Á- Âu họp báo tại Matxcơva ngày 23/12/2014.REUTERS/Maxim Shipenkov

Tất cả các nước trước đây thuộc Liên xô cũ đều bị tác động dây chuyền vì cuộc khủng hoảng kinh tế và tài chính tại Nga. Giới lãnh đạo chính trị, doanh nhân tài phiệt cho đến chuyên gia kinh tế từ Trung Á cho đến Belarus đều lo âu cho tương lai.

Trong bài tổng kết tình kinh tế cuối năm 2014, nhóm phóng viên AFP tại Matxcơva và thủ đô các nước thuộc Liên Xô cũ ghi nhận hiện tượng « môi hở răng lạnh » tại khu vực mà ảnh hưởng nhân quả trong quan hệ với Nga không hề sút giảm.

Armenia là một trường hợp cụ thể. Từ khi đồng « rub » mất giá so với đôla Mỹ trong bối cảnh khủng hoảng Ukraina phối hợp với dầu khí trượt giá trên thị trường quốc tế, hàng xuất khẩu của Armenia lên giá trong khi mãi lực của dân Nga giảm đi.Doanh nhân Manvel Gasparian, chủ nhân một công ty giầy dép với 90% sản phẩm xuất khẩu sang Nga than phiền bị thiệt hại nặng nề.

Điều trớ trêu là Armania, vào cuối năm 2013, đã thay đổi chiến lược vào giờ chót, bỏ ý định siết chặt quan hệ với Liên Hiệp Châu Âu, quay sang ký với Nga, Kazakhstan và Belarus Hiệp ước Liên minh thuế quan, sáng kiến của Putin. Quyết định say lầm này đang làm cho Armania ân hận vào lúc khu vực tự do mậu dịch của một số nước Liên Xô cũ biến thành Liên Hiệp Á - Âu rộng hơn kể từ ngày 01/01/2015.

Một tác động trực tiếp bất lợi khác là lượng tiền mà di dân từ Nga gửi về gia đình cũng giảm đi một cách đáng kể làm các nước Kavkaz phải xét lại tham vọng tăng trưởng từ 4,1% xuống 3,3%. Kirghistan cũng lo âu vì kiều hối gửi về giảm đến 70%.

Nhà kinh tế Armenia, Achot Aramian phân tích là không nên lấy làm ngạc nhiên vì trong mối quan hệ giữa Nga và các nước thuộc Liên Xô cũ, Doanh nhân Nga tiếp tục nắm thế chủ động, họ kiểm soát mọi lãnh vực chiến lược từ « năng lượng, đường sắt, cho đến viễn thông ».

Chuyên gia kinh tế Nga Igor Nikolaiev thuộc Văn phòng tư vấn kinh tế FBK ở Matxcơva cũng cùng nhận định : "Trao đổi thương mại giữa Nga và các nước Kavkaz giảm theo tỷ lệ thuận với giá trị đồng tiền Nga". Những nước càng trung thành với Nga chừng nào thì bị tác hại càng lớn chứng nấy. Tại Belarus, người dân đổ xô rút tiền ra khỏi ngân hàng khi thấy đồn tiền Nga rơi tự do.

Vào lúc chính quyền Nga dự báo kinh tế suy thoái rơi xuống điểm âm thì lãnh đạo Belarus và Kazakhstan kẻ trước người sau bay sang Kiev trong những ngày trước Giáng Sinh 2014 để gặp tổng thống Ukraina Petro Porochenko. Từ khi Nga xáp nhập Crimée và can thiệp vào miền đông Ukraina, Belarus và Kazakhstan đều giữ lập trường cách biệt với Matxcơva .

Sau khi về lại Minks, tổng thống Lukachenko đã lập tức cách chức thủ tướng. Theo AFP, lãnh đạo Belarus, người được xem là nhà độc tài cuối cùng tại châu Âu, muốn nhờ Ukraina giúp đỡ để cải thiện quan hệ với Tây phương. Tại Kiev, tổng thống Narbaiev cũng kêu gọi tôn trọng « toàn vẹn lãnh thổ của Ukraina », một lời chỉ trích gần như trực tiếp lên án Nga xâm lược.

Theo nhà phân tích Taras Berezovets, hai nhà độc tài Lukachenko (Belarus) và Nazarbaiev (Kazakhstan) là những người có trực giác tự tồn rất mạnh. Họ đến Kiev để từ thủ đô Ukraina, gửi thông điệp bất bình đến Putin. Hai nhân vật này có lẽ thấy rõ tổng thống Nga là biểu tượng của quá khứ còn Tây phương mới là giải pháp của tương lai nên Balarus và Kazakhstan cần phải nhanh chóng điều chỉnh chính sách.