Phong trào dân chủ thua tại Hồng Kông nhưng sẽ thắng tại Hoa lục

Tú Anh

Người biểu tình của phong trào 'Hoa Dù' đòi dân chủ ở Hồng Kông đánh dấu 1 tháng đấu tranh. Ảnh 28/10/ 2014,REUTERS/Damir Sagolj

Một cựu Tổng thống Pháp trở lại sân khấu chính trị, một cựu Thủ tướng Ba Lan lên làm Chủ tịch Hội Đồng Châu Âu, Đức Giáo Hoàng tông du Thổ Nhĩ Kỳ là ba đề tài chiếm các trang chính của báo chí Pháp. Tuy nhiên, phản ứng của dân Hồng Kông và Đài Loan chống lại bàn tay Trung Quốc được phân tích cặn kẽ.

Liệu phe dân chủ đã thua trận chiến Hồng Kông ?

Đây là tựa đề dưới dạng câu hỏi của một bài phân tích trên trang quốc tế của Le Figaro. Tác giả bài báo, Patrick Saint-Paul, thông tín viên từ Bắc Kinh đặt thêm một loạt câu hỏi : Phải chăng ván cờ đường phố đã kết thúc? Tại sao dân Hồng Kông bị chia rẽ ? Cuộc chiến chưa đánh đã thua trước hay không ? Chiến lược của Bắc Kinh như thế nào ? Và câu hỏi cuối cùng là "về lâu về dài, dân chủ có thắng điểm hay không ?"

Các chuyên gia mà phóng viên Pháp đặt câu hỏi đều nghĩ rằng " phong trào cách mạng Hoa Dù " trong giai đoạn một đã héo úa. Sau 60 ngày huy động lực lượng dân chủ, cuộc đấu sức có vẻ nghiêng về phía Bắc Kinh. Tuy nhiên, làn sóng bất bình này là một " lời cảnh cáo " đối với chế độ Trung Quốc.

Nếu đa số người dân Hồng Kông muốn chấm dứt chiến thuật biểu tình phong tỏa sinh hoạt kinh tế thì không một ai, kể cả Bắc Kinh, dự đoán được là phong trào sinh viên học sinh có thể cầm cự lâu dài như thế.

Nếu chính quyền Trung Quốc có nhiều công cụ gài đặt tại Hồng Kông để gây chia rẽ giữa dân và phong trào dân chủ, giữa thế hệ già và thế hệ trẻ thì ngay trong nội bộ phong trào cũng có những bất đồng do một bên là sinh viên học sinh " bồng bột " muốn đánh đến cùng, và một bên là giới giáo chức trầm tĩnh hơn, muốn thay đổi chiến thuật, tái chinh phục lòng tin của dân chúng, trước khi tìm ra một biện pháp đấu tranh mới mà mục tiêu sau cùng là buộc Bắc Kinh tôn trọng tinh thần tự quyết.

Phe thân Trung Quốc chống phong trào dân chủ lý luận là Anh Quốc trong suốt thời gian kiểm soát Hồng Kông đã không cho nhượng địa này dân chủ, trong khi Bắc Kinh còn chấp nhận hình thức " một quốc gia hai chế độ " và bầu cử. Nhưng theo Le Figaro, từ thập niên 1950, Chu Ân Lai đã đe dọa Luân Đôn là mọi động thái dân chủ hóa Hồng Kông sẽ bị Trung Quốc xem là hành động gây hấn và Bắc Kinh ngầm cảnh báo là sẽ động binh can thiệp. Theo tuyên bố của Toàn quyền cuối cùng Chris Patten thì Trung Quốc lo sợ dân chủ sẽ phát triển mạnh tại Hồng Kông một cách không thể tránh được và một ngày kia, Hồng Kông sẽ độc lập như Singapore.

Do vậy, chiến lược đối phó của Bắc Kinh là sử dụng các công cụ cài đặt tại Hồng Kông để đánh phá phong trào dân chủ. Thành phần tranh đấu ý thức hệ sẽ trả giá rất đắt : Bị cấm sang Hoa lục, không tìm được việc làm ở các công ty bị Bắc Kinh lũng đoạn mà thành phần này khá đông.

Tuy nhiên, nếu cho đến nay, sinh viên Hồng Kông chưa thành công buộc Bắc Kinh nhượng bộ thì về lâu về dài, cuộc chiến này sẽ mang lại hoa trái rất nhiều. Chuyên gia Pháp François Godment nhấn mạnh : Muốn lãnh đạo Hồng Kông được bầu theo kiểu dân chủ Tây phương ngược lại quan điểm của Hoa lục là chuyện ngây thơ. Tuy nhiên, một chuyên gia khác ở Hồng Kông là Jean-Pierre Cabestan nhắc, tuy đây là một cuộc chiến không tương xứng này, nhưng cuối cùng Trung Quốc phải nhượng bộ như đã nhiều lần trong quá khứ 2003, 2010 và 2012. Trung Quốc ngày nay không thể hành xử như Trung quốc 1989 đàn áp Thiên An Môn. Tập Cận Bình biết rằng có những giới hạn không thể vượt qua, không thể muốn làm gì thì làm. 

Tuổi trẻ Hồng Kông thành công đặt nền móng cho tương lai

Thông tín viên Le Figaro ở Bắc Kinh kết luận : Tuổi trẻ Hồng Kông đã thành công đặt nền móng cho tương lai chính trị và trở thành tác nhân không thể thiếu. Phong trào cách mạng Hoa Dù làm Trung Quốc phải thận trọng hơn trong cách quản trị Hồng Kông và tạo điều kiện cho thành phần xã hội trung lưu và bình dân thêm can đảm, không còn khuất phục trước một bộ sậu chính trị chỉ biết tuân theo lệnh của Bắc Kinh.

Nhận định về tương lai Hồng Kông của Le Figaro, do một sự tình cờ của thời cuộc, được củng cố thêm qua cuộc bầu cử địa phương tại Đài Loan mà phe chính quyền Quốc Dân đảng thân Trung Quốc bị cử tri trừng phạt nặng nề : Thua đậm tại 5 trên 6 thành phố lớn, làm toàn bộ nội các Đài Loan từ chức.

"Tại Đài Loan, chính sách tiến lại gần Bắc Kinh bị lá phiếu trừng phạt", tựa của Le Figaro. "Trừng phạt bằng lá phiếu tại Đài Loan, người dân lo ngại chính sách cải thiện quan hệ với Bắc Kinh", tựa của Les Echos. Theo Le Figaro, chính sách thân thiện với Bắc Kinh của Tổng thống Mã Anh Cửu có thể phải ngưng lại sau khi Quốc Dân đảng cầm quyền bị đại bại. Cung cách cư xử của Hoa lục đối với phong trào dân chủ tại Hồng Kông càng làm cho dân Đài Loan nghi ngờ dã tâm của Bắc Kinh : Lời hứa " một quốc gia hai chế độ " mà Trung Quốc cam kết với Đài Loan chỉ là hứa hão. Người dân Đài Loan rất hãnh diện về nền dân chủ của mình và không bao giờ để Trung Quốc nuốt chửng. Phát ngôn viên Quốc Dân đảng phải nhìn nhận là chính sách thân thiện với Hoa lục không được hậu thuẫn của dân chúng.

Nhật báo kinh tế Les Echos qua thông tín viên Gabriel Grésillon từ Bắc Kinh cũng cùng phân tích : Bầu cử địa phương tại Đài Loan, nhưng tác động đến tình hình quốc tế. Tuổi trẻ Đài Loan xem các thỏa thuận tự do hóa thương mại và dịch vụ với Hoa lục là vô trách nhiệm và nguy hiểm cho quốc gia.

Khi trừng phạt Quốc Dân đảng, cử tri Đài Loan khẳng định mối lo âu mất chủ quyền do chính sách của Mã Anh Cửu : Giảm xung khắc với Bắc Kinh song song với tăng cường quan hệ kinh tế.