Michael L. Gray, SecDev Foundation - Lê Quốc Tuấn (Dân Luận) chuyển
ngữ - Lần đầu tiên ở Việt Nam, các nhà hoạt động chính trị đang sử dụng
kỹ thuật tiếp thị trên phương tiện truyền thông xã hội để bày tỏ bất
đồng chính kiến trên trực tuyến. Một chiến dịch táo bạo không sợ hãi đã
cho thấy hàng chục người với ảnh tự chụp (selfie) trên Facebook cá nhân
mang khẩu hiệu "Tôi không thích Đảng Cộng sản Việt Nam" đăng
tải trên mạng xã hội ở Việt Nam. Một trang Facebook fan hâm mộ chiến
dịch được hình thành ngày 07 Tháng 1 năm 2015 thu hút hàng ngàn lượt
like (thích) và chia sẻ.
Phương
tiện truyền thông xã hội ở Việt Nam tiếp tục thách thức sự thống trị
báo chí chính thống và khả năng định hướng dư luận của nhà nước. Ngày 4
tháng 1, 2015 sự thách thức này đã hình thành một khuôn dạng mới với
những gì có thể xem là một chiến dịch phản kháng chưa từng có của Việt
Nam trên mạng truyền thông xã hội. Nhà hoạt động Lã Việt Dũng đăng tải
một ảnh chân dung đơn giản, tự cầm một khẩu hiệu in trên giấy dòng chữ
"Tôi không thích Đảng Cộng sản Việt Nam." Ngay sau đó, một nhà hoạt động
khác, Nguyễn Lân Thắng, mô phỏng ví dụ này, đăng hình ảnh một cuộc biểu
tình trên đường phố tổ chức vào ngày 7 tháng 1, 2015 tại Hà Nội, với
vài chục người mang khẩu hiệu có cụm từ "Tôi Không Thích".
Sau
ảnh của Thắng, nhiều hình ảnh khác đã xuất hiện trên Facebook, mạng xã
hội phổ biến nhất ở Việt Nam. Đến ngày 8 tháng 1, hàng chục người trong
nước - trong số có nhiều người là những nhà hoạt động nổi tiếng – đã
đăng ảnh tự chụp với khẩu hiệu in hoặc viết tay mang dòng chữ "Tôi không
thích Đảng Cộng sản Việt Nam". Hầu như không bức ảnh nào được đăng tải
dưới dạng ẩn danh, vì phần lớn đều được đăng trên tài khoản Facebook cá
nhân rõ ràng thể hiện khuôn mặt của người đó. Nhiều khẩu hiệu còn ghi
bên dưới những nguyên nhân vì sao họ không thích, chẳng hạn như "bởi vì
đảng Cộng Sản chủ yếu là những kẻ cắp" hoặc "bởi vì đảng Cộng Sản không
trung thực."
Danluan.org,
một trang web tin tức nổi tiếng, là một trong những trang đầu tiên nhận
xét về chiến dịch, cho biết chiến dịch này có nguồn từ một nhà hoạt
động ở Hà Nội sau khi xem bản tin trên đài VTV1 (truyền hình Việt Nam)
khuyến cáo người dân không được công khai chỉ trích chính phủ trong các
hoạt động trực tuyến của mình. Sau đó, nhà hoạt động này đã quyết định
thách thức định nghĩa về sự “chỉ trích” bằng cách nói "Tôi không thích
Đảng Cộng sản." Dù bản tin của Danluan.org không đề cập đến danh tính,
một trang Facebook cho chiến dịch “Tôi không thích” xuất hiện vào ngày
07 tháng 1, đã có những giải thích cho thấy chính nhà hoạt động La Việt
Dũng là người châm ngòi mở màn chiến dịch này sau khi xem bản tin trên
đài VTV.
Blogger
Nguyễn Lân Thắng, người từng loan báo về việc mình bị bắt vào năm 2013
trên trang Facebook, ngay sau khi đăng ảnh biểu tình trên đường phố Hà
Nội đã đăng ảnh mình vào ngày 5 tháng 1. Thắng có 16 ngàn follower và
hơn 4000 friend trên Facebook, bức ảnh tự chụp của anh cùng ảnh biểu
tình đã có đến 748 người thích (like) vào ngày 8 tháng 1.
Ngay
trong ngày đầu tiên, trang fan page “Tôi Không Thích” trên Facebook
xuất hiện vào hôm 07 tháng 1 đã có hơn 100 bức ảnh tự chụp mang khẩu
hiệu “Tôi không thích ĐCSVN” và thu hút khoảng 1.400 lượt like. Ngày hôm
sau, trang này quảng cáo một cuộc thi viết về khẩu hiệu “tôi không
thích” để khuyến khích thêm nhiều người tham gia. Quy tắc cuộc thi là:
"Mở rộng cho tất cả những ai sống, làm việc và học tập tại Việt Nam,
không phân biệt tuổi tác, tôn giáo, giới tính hay quan điểm chính trị”;
các mẫu dự thi phải được viết bằng tiếng Việt với màu sắc khác nhau với
độ dài 500-2,000 từ, giải thích nguyên nhân tại sao "Tôi không thích
Đảng Cộng sản Việt Nam". Giải nhất được liệt kê là 2 triệu đồng (khoảng
100 USD). Có một giải nhì và một giải "lựa chọn của độc giả, cả hai vào
khoảng 50. USD. Đến ngày 29 tháng 1, hơn 20 người đã nộp tác phẩm dự
thi. Tuy nhiên, như ghi nhận của các nhà hoạt động: chính những bức ảnh
tự chụp đã thu hút sự chú ý. Sau khi đăng hình tự chụp của mình, Huỳnh
Thục Vy, một blogger, đã viết trên trang Facebook của mình rằng cô chưa
bao giờ có được những phản hồi tương tự như khi đăng một bức ảnh sau khi
đã viết nhiều bài luận chính trị trong nhiều năm qua, "Hóa ra một bức
ảnh có tác động nhiều hơn là lời nói và bàn luận,"cô cho biết.
Dù
không đạt được mức tham dự cuồng nhiệt như cuộc thách thức dội nước đá
lạnh (Icebucket Challenge), những bức ảnh “tôi không thích đảng CSVN” và
trang chiến dịch đã có hàng ngàn người vào xem, với một số những bức
ảnh tự chụp được thu thập và đăng lại trên các trang web Việt ngữ lưu
trữ bên ngoài Việt Nam (chủ yếu cho độc giả ở hải ngoại).
Công
khai bất đồng chính kiến vẫn còn hiếm ở Việt Nam, một lĩnh vực chính
trị chủ yếu chỉ giới hạn trong những người hiểu và chấp nhận các nguy cơ
bắt giữ và sách nhiễu để chia sẻ quan điểm của họ. Tuy nhiên, khi lan
rộng trên khắp Việt Nam trong vài năm qua các phương tiện truyền thông
xã hội đã mang lại được một địa hình mới để quan điểm và ý kiến của các
nhà hoạt động đến được với đông đảo người dân và ngược lại.
Thắng
và các nhà hoạt động khác thường được hàng ngàn người follow trên
Facebook, trong khi cộng đồng các nhà “blogger hoạt động” có lẽ chỉ được
một vài chục người follower. Năm ngoái, Thắng là một trong nhiều nhà
hoạt động từng viết về những tranh cãi xung quanh việc quản lý tồi tệ
của bộ Y Tế khiến dịch sởi bùng phát. Chính những thông tin đăng tải
trên truyền thông xã hội của các bác sĩ và các bậc cha mẹ - nói cách
khác: những người dân đời thường – đã làm nổ ra câu chuyện về dịch sởi,
mà ban đầu đã bị bỏ qua hoặc bị từ chối không nhắc đến trên các phương
tiện truyền thông chính thống.
Thời
điểm của chiến dịch đăng ảnh tự chụp này xảy ra đúng vào lúc có một
thông báo của chính phủ trong tuần cuối năm 2014 cảnh báo mọi người
không được công khai chỉ trích chính phủ trên trực tuyến. Đại hội Đảng
lần thứ 10 đã được tổ chức tại Hà Nội từ 5-12 tháng 1, 2015. Việc kiểm
soát truyền thông luôn được thắt chặt trong các sự kiện chính trị lớn.
Hơn nữa, xung quanh Đại hội năm nay là câu chuyện tục tĩu nhơ bẩn được
đồn đãi về một chính trị gia cao cấp bị đầu độc- câu chuyện này xuất
hiện trên một trang blog độc lập nhưng được rất nhiều người suy đoán là
phải được kiểm soát bởi một cá nhân hoặc một nhóm nào đó ở ngay tại
trung tâm của cấu trúc quyền lực Việt Nam. Sau khi để cho cậu chuyện ngộ
độc được đăng tải lan truyền trong , gần đây mới thấy một bài xã luận
trên phương tiện truyền thông chính thống nhắc nhở mọi người nên tránh
không đọc các tin đồn và suy đoán xung quanh căn bệnh lạ (nói đến chính
khách Nguyễn Bá Thanh, người đã trở về Việt Nam sau khi chữa trị bệnh
ung thư ở Mỹ).
Động
thái để kiểm soát internet của Việt Nam trong những năm gần đây là Nghị
định 72 về "quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ Internet và thông tin
nội dung trực tuyến,” được ban hành vào tháng Chín năm 2013. Nghị định
này đòi hỏi các công ty internet tại Việt Nam phải hợp tác với chính phủ
để thực hiện việc kiểm soát thông tin; làm cho việc phân phối bất kỳ
tài liệu trực tuyến nào gây tổn hại an ninh quốc gia hoặc phản đối chính
phủ trở nên bất hợp pháp; cấm phân phối chia sẻ tin tức từ bất kỳ kênh
truyền thông chính thức nào trên phương tiện truyền thông xã hội. Nói
thẳng ra, với Nghị định 72, việc chia sẻ hoặc “like” bất cứ một cậu
chuyện, một bản tin trong nước nào trên Facebook đều là phi pháp. Nhưng
22 triệu người dùng Facebook tại Việt Nam vẫn tiếp tục chia sẻ những câu
chuyện như thế trên trực tuyến với các loại hình phạt chỉ tương đối.
Các trang tin độc lập như Dan Lam Bao bị chặn thông qua đường truyền
DNS, nhưng một số lượng lớn người sử dụng internet vẫn theo dõi được
trang tin này. Các quan chức chính phủ được cho là nguồn gốc của nhiều
thông tin trên các trang web này, khi họ sử dụng các kênh tin tức độc
lập để luồn các thông tin không thể đăng tải trên phương tiện truyền
thông chính thống (do nhà nước kiểm soát) ra cho công chúng.
Trong
cách tiếp cận với Internet, nhà nước Việt Nam đang khó khăn giữa việc
duy trì kiểm soát hay cho phép truy cập thông tin. Quyết định cho truy
cập Facebook tương đối tự do sau thời gian ngắn đã ngăn chặn truy cập
trang này trong năm 2010 là một ví dụ điển hình của tình trạng khó xử mà
họ gặp phải. Chưa biết chiến dịch đăng ảnh bất đồng chính kiến “tôi
không thích ĐCSVN” này sẽ tạo ra phản ứng gì từ phía nhà nước. Họ có thể
bỏ qua nhưng cũng có thể bắt giữ, quấy rối Dũng, Thắng và các blogger
khác nếu chiến dịch thu hút quá nhiều sự chú ý (hoặc chế nhạo mình quá
thô bạo).
Nhà
nước Việt Nam đã đi những bước khó khăn đồng nghĩa với việc khó có thể
dự đoán khi nào thì luật lệ kiểm soát internet được thực thi. Tuy nhiên,
điều chắc chắn là: khi Việt Nam đang hướng tới sự thay đổi hàng ngũ
lãnh đạo vốn sẽ được quyết định tại phiên họp toàn thể của Ủy ban Trung
ương Đảng vào đầu năm 2016, các phương tiện truyền thông xã hội sẽ tiếp
tục đóng vai trò ưu việt như một lĩnh vực tranh luận chính trị ở Việt
Nam.
Lê Quốc Tuấn chuyển ngữ
Nguồn: Theo SecDev Foundation
Keine Kommentare:
Kommentar veröffentlichen