Các diễn đàn xã hội dân sự ở
Việt Nam
Nguyễn Văn Huy
Gửi đến BBC từ Paris, Pháp
Internet đang ngày càng phổ biến
ở Việt Nam
Ngày
23/09/2013, một số nhà hoạt động dân chủ trong và ngoài nước đã tập hợp lại
trong phong trào mang tên "Diễn Đàn Xã hội Dân Sự" và ra một "Tuyên bố về thực
thi quyền dân sự và chính trị".
Sự ra đời của "Diễn đàn Xã hội Dân sự" là một hình thức phản biện công khai
Nghị định 72 ngăn cấm thông tin và sự phát triển của xã hội dân sự.
Mục đích của diễn đàn này, theo Tuyên bố, là "trao đổi và tập hợp các ý
kiến nhằm góp phần chuyển đổi thể chế chính trị của nước ta từ toàn trị sang dân
chủ một cách ôn hòa". Một trang mạng của diễn đàn sẽ được thành lập để nhưng
người cùng chia sẻ mục đích gửi bài vở, ý kiến tham gia tranh luận nhằm nâng cao
kiến thức.
Đây không phải là lần đầu tiên một diễn đàn xã hội dân sự được ra đời. Ngay
từ sau khi chính quyền cộng sản được thiết đặt tại miền Bắc năm 1954 và tại miền
Nam năm 1975, nhiều diễn đàn xã hội dân sự đã được thành lập và bị chính quyền
cộng sản dập tắt trong bạo lực. Ngày nay không ai quên những đóng góp của hai
tập san Nhân Văn và Giai Phẩm trong giai đoạn 1955-1958 tại miền Bắc trong phong
trào đòi tự do dân chủ của những văn nghệ sĩ và trí thức miền Bắc. Tại miền Nam,
do không bị luật pháp cấm đoán, những diễn đàn xã hội dân sự được tự do phát
triển, cụ thể là báo chí và các đài truyền thanh tư nhân.
Sau tháng 4/1975, tất cả những diễn đàn xã hội dân sự tư nhân tại miền Nam
đều bị cấm hoạt động và bị quốc hữu hóa. Mặc dù vậy, một số cá nhân và tổ chức
vẫn tiếp tục phát hành dưới hình thức "chui" (lén lút) như tuần san Toàn Dân
Vùng Dậy (1977-1979) của Mặt trận Dân tộc Tiến bộ do bác sĩ Nguyễn Đan Quế chủ
xướng, tập san Diễn đàn Tự do (1989-1990), nhưng tất cả những người chủ xướng và
hợp tác đều bị bắt giam sau một thời gian phát hành. Những bài viết trong những
tập san này, tuy không phải là những diễn đàn xã hội dân sự bởi vì xã hội dân sự
phải được hiểu là những kết hợp công khai độc lập với chính quyền của những
người dân nhưng cũng có tác dụng thay thế tiếng nói của xã hội dân sự. Chúng chỉ
được in trên giấy và chỉ được phổ biến một cách giới hạn trong vòng đai quen
biết. Nhưng từ sau khi kỹ thuật mạng internet phát triển mạnh mẽ từ sau thập
niên 1990, sự xuất hiện của những diễn đàn xã hội dân sự ngày càng đông đảo và
tiếp cận đến mọi người, cả trong lẫn ngoài nước.
Tìm hiểu sự hình thành và phát triển của những diễn đàn xã hội dân sự là
rất hữu ích, vì qua đó người ta có thể đoán trước tương lai của xã hội Việt Nam
như thế nào. Trước khi đi sâu vào chi tiết, trước hết phải hiểu thế nào là xã
hội dân sự và sau đó là ảnh hưởng của những diễn đàn xã hội dân sự đối với người
Việt Nam.
Xã hội dân sự là toàn thể những kết hợp công dân ngoài chính quyền như giáo
hội, hiệp hội, câu lạc bộ, tổ chức thiện nguyện, nghiệp đoàn, hợp tác xã, công
ty, xí nghiệp. Nói chung, đó là tất cả các kết hợp của người dân, được thành lập
để cùng theo đuổi một số mục đích xã hội dân sự vì lợi ích của những người cùng
chia sẻ mục đích chung đó. Tại Việt Nam, những kết hợp mang tên xã hội dân sự,
như các công đoàn, hội phụ nữ, đoàn thnh niên, hội nhà văn, v.v. đều đặt dưới
quyền quản lý của Mặt Trận Tổ Quốc nên không thể được coi là những xã hội dân
sự, vì Mặt Trận Tổ Quốc chỉ là một công cụ của Đảng Cộng Sản Việt Nam và hoạt
động của Mặt trận được ghi trong Điều 9 của Hiến pháp.
Cũng nên biết ý niệm xã hội dân sự đã được xuất hiện cùng một lúc với các
xã hội văn minh. Đó là những sợi dây chằng chịt gắn bó những con người với nhau
và gắn bó con người với xã hội. Những sợi dây liên lạc đan xen đó tạo sự bền
chắc của quốc gia. Các kết hợp công dân tạo thành xã hội dân sự đó là những cái
nôi phát sinh ý kiến, sáng kiến và tiến bộ. Một xã hội dân sự mạnh bảo đảm các ý
kiến mới được nảy sinh nhanh chóng, các mâu thuẫn được phát hiện và giải quyết
kịp thời, xã hội không ngừng tiến hóa trong hòa bình và trật tự. Tại những quốc
gia phát triển phương Tây, xã hội dân sự còn được giao phó một vai trò quan
trọng là thực hiện liên đới xã hội, giúp đỡ và bênh vực những người yếu kém và
thiếu may mắn.
Đã xảy ra một số cuộc biểu tình
chống Trung Quốc mặc dù Việt Nam không cho phép
Như mọi tổ chức, những kết hợp dân sự đều tạo ra sức mạnh. Sức mạnh của xã
hội dân sự là sức mạnh tổng hợp, nhưng không bao giờ thống nhất, nghĩa là có khi
cùng hướng với nhau, có khi biệt lập với nhau và cũng có khi đối chọi với nhau.
Trên bình diện quốc gia, sức mạnh của xã hội dân sự cũng từng lúc và từng cơ hội
hòa nhập với nhà nước hay đối lập với nhà nước, nhưng lúc nào cũng ảnh hưởng
trên nhà nước và không bao giờ có tham vọng tranh quyền với nhà nước bởi vì nó
không có và không thể có tham vọng chính trị. Tranh giành quyền lực chính trị
thuộc về những đảng phái chính trị.
Những tổ chức xã hội dân sự đảm bảo sự năng động của công dân và đồng thời
cũng bảo đảm tự do, dân chủ, nhân quyền, ngăn chặn mọi ý đồ độc tài chuyên
chính. Những chế độ độc tài bạo ngược đều nhắm trước hết tiêu diệt xã hội dân
sự. Bản chất của các chế độ độc tài là dựa trên một thiểu số để khống chế một xã
hội phân hóa. Các bạo quyền không cần dân chúng tin yêu mình mà chỉ cần người
dân đừng gắn bó với nhau để không có sức đề kháng. Không gì thỏa mãn các tập
đoàn độc tài hơn là sự thờ ơ và bất lực của quần chúng. Triết lý của một chế độ
dân chủ, trái lại, coi xã hội dân sự là thành tố áp đảo và nền tảng của quốc
gia, vì thế vai trò của nhà nước là làm cho các kết hợp công dân ngày càng đông
đảo, không ngừng tiến lên và mạnh lên để đóng góp tích cực cho sự phồn vinh của
xã hội. Nhà nước phục vụ chứ không khống chế xã hội dân sự.
"Người dân chỉ ràng buộc với đất nước vì ít nhất một trong ba lý do: vì đất nước bảo đảm cho mình những che chở và quyền lợi đặc biệt, vì đất nước đem lại cho mình một nguồn hãnh diện hay, một cách giản dị, vì đất nước là của mình."
Việt Nam, cũng như nhiều dân tộc không may khác, đã thua kém bởi vì chúng
ta không có được những nhà nước như thế. Ngược lại, ở mỗi giai đoạn, dân tộc
Việt Nam chỉ có những nhà nước của riêng một tập đoàn cầm quyền thay vì của mọi
người. Những nhà nước đó có quyền lợi của riêng mình và chỉ biết quyền lợi của
riêng mình cho nên chỉ có ưu tư giữ lấy quyền lực của mình bằng mọi giá ngay cả
nếu phải gây những thiệt thòi lớn cho dân tộc. Đó là những nhà nước khống chế
coi dân chúng là đối tượng để kiểm soát và sử dụng thay vì là những đối tượng để
bảo vệ và phục vụ.
Với sự bùng nổ của các phương tiện giao thông và truyền thông, đồng thời
với những trao đổi dồn dập và sự bành trướng của những tư tưởng mới, những yếu
tố cấu tạo truyền thống của tinh thần quốc gia dân tộc và những lý do ràng buộc
con người với đất nước cũng đã thay đổi. Người dân chỉ ràng buộc với đất nước vì
ít nhất một trong ba lý do: vì đất nước bảo đảm cho mình những che chở và quyền
lợi đặc biệt, vì đất nước đem lại cho mình một nguồn hãnh diện hay, một cách
giản dị, vì đất nước là của mình.
Ngày nay, một quốc gia chỉ có thể tồn tại nếu được quan niệm không phải như
một chủng tộc hay một quá khứ mà như một không gian liên đới giữa những con
người hiểu nhau, quí trọng nhau và hợp tác với nhau để xây dựng và chia sẻ một
tương lai chung. Quốc gia như thế chủ yếu là xã hội dân sự với ký ức của nó, với
những vấn đề phải giải quyết của nó và với những dự định tương lai của nó. Nhà
nước ở trong và ở dưới quốc gia với sứ mạng bảo vệ quốc gia cho nên nhà nước có
vai trò phục vụ chứ không khống chế xã hội dân sự. Một đất nước như thế phải là
của mọi người chứ không phải là của riêng của một thế lực hay đảng phái
nào.
Trước những vấn đề lớn đó, các diễn đàn xã hội dân sự có chức năng đào sâu,
giải thích và trao đổi rộng rãi những vấn đề cốt lõi và nhạy cảm của đất nước
hiện nay, như bảo vệ chủ quyền, sửa đổi hiến pháp, xóa bỏ bất công, tố cáo tham
nhũng, chống ô nhiễm xây dựng dân chủ, phát huy các quyền tự do cơ bản của con
người… mà các cơ quan truyền thông do nhà nước nắm giữ không dám đăng tải.
Keine Kommentare:
Kommentar veröffentlichen