VIET NGUYEN
Hè về, mùa Hè năm nay với Thế Vận Hội Rio Ba Tây đe dọa bởi bạo
động và ô nhiễm môi sinh. Ngoài vi khuẩn Zika ở vùng Nam Mỹ và các
tiểu bang nóng bức miền Nam Hoa Kỳ, các tin tức về vi trùng “ăn
thịt sống” tại vùng vịnh Galveston đã làm các bãi biển vắng hơn
những năm trước. Người tắm biển sợ bị nhiễm trùng, những con vi
trùng độc ác giết người. Nỗi lo sợ tăng lên vì tin tức truyền thông
nhiều hơn là do chính vi trùng.
Hào nhoáng của khung cảnh Thế Vận Hội đã che đậy ô nhiễm nước biển
vùng Rio, giống như các quốc gia thế giới thứ ba, bãi biển Ba Tây
đầy các chất phế thải đổ ra từ sông và ống cống trong đó có phân
người với vi trùng kháng thuốc trụ sinh. Chính quyền Ba Tây hứa sẽ
làm sạch nước trước năm 2009 nhưng những xét nghiệm mới cho thấy
các vi trùng loại mới gây bệnh đường tiểu, đường ruột, bệnh viêm
phổi, viêm màng óc, nhiễm trùng máu trầm trọng, có thể xảy ra bệnh
cho các lực sĩ và gây bệnh dịch cho thành phố. “Vi trùng ăn thịt
sống” làm chấn động thế giới vào mùa Hè năm 2016 khi các đài truyền
hình ngày 18 tháng 6 đưa hình ảnh bệnh nhân Adrian Ruz 42 tuổi bị
cưa chân khi đi câu vùng Rockport, Corpus Christi. Con vi trùng
hình dấu phẩy Vibrio, tên Vibrio Vulnificus đã khiến các ông đi câu
đi tắm biển ngày lễ Father’s Day sợ. Con vi trùng có thể gây ra ói
mửa, ỉa chảy, loét hay viêm da nhưng bệnh chỉ xảy ra qua nước dơ
khi nạn nhân có vết thương ngoài da hay ăn các loài hải sản có vỏ
như cua, tôm không nấu chín. Trong năm 2016 cho đến nay có 27
trường hợp so với 102 trường hợp trong năm 2015 theo thống kê của
Bộ Y Tế tiểu bang Texas.
Nước vùng vịnh Mexico tương đối sạch sẽ an toàn. Các người đi câu
và tắm biển có thể bị cá mập, vi trùng ăn thịt hay các loại sứa
(Portuguese man of war hay sting ray) cắn. Cách phòng ngừa hay nhất
là khi có vết thương trên người thì không nên xuống nước cho đến
khi vết thương lành. Con vi trùng Vibrio Vulnificus thích môi
trường nước mặn (khác các loại vi trùng khác thích môi trường ngọt
để sinh sản). Vi trùng sinh sôi nảy nở trong bùn giống như tôm, sò,
cua và các loại có vỏ cứng. Câu cá, đi thuyền hay bị vết thương vì
lưỡi câu hay bị nhiễm trùng hơn là người đi tắm biển. Vi trùng
thích nước mặn và nước ấm nên vùng biển Texas có nhiều trường hợp
hơn là vùng biển lạnh California. Cách ngừa giản dị và quan trọng
nhất là tắm nước ngọt sau khi tắm biển và dùng các loại xà phòng
chống vi trùng. Trên thuyền lúc nào cũng cần có lọ Hydrogen
Peroxide và chất Chloride.
Giới truyền thông luôn luôn thổi phồng các tin nóng hổi như vi
trùng ăn thịt sống. Trong khi các trường hợp Vibrio Vulnificus gây
chấn động thì vi trùng Staphylococcus aureus, loại vi trùng hình
cầu sống từng chùm gây ra đủ loại bệnh từ ngoài da, áp xe da, viêm
lỗ mũi, viêm phổi, vi trùng độc hại chống lại thuốc trụ sinh
Penicillin, giết người âm thầm trong bệnh viện, mỗi năm có 20,000
người chết do vi trùng MRSA (viết tắt của vi trùng Staphylococcus
chống trụ sinh, Methicillin resistant Staphylococcus aureus),
90,000 người lây bệnh, con số cao hơn số người nhiễm bệnh AIDS.
Vi trùng có mặt trên quả đất trước con người. Mười triệu năm trước
khỉ đột ở Phi Châu là tổ của loài người đã mang vi trùng. Có hơn 10
ngàn tỷ vi trùng sống trong ruột của chúng ta. Tỷ lệ một con vi
trùng cho mỗi tế bào. Số vi trùng trong người bằng số tế bào não và
số tinh tú ngoài không gian. Con vi trùng Buchnera cung cấp dinh
dưỡng đến từ cây cỏ. 200 đến 250 triệu năm trước thời đại khủng
long, nhờ vi trùng không khí quả đất thay đổi, nhiệt độ giảm, dưỡng
khí tăng, con người sống và sinh sản. Thời đại vi trùng tồn tại
không ngừng trong 3 tỷ rưỡi năm dài hơn thời đại của con người.
Tổng số vi trùng trên mặt đất nhiều hơn tổng số loài người. Giáo Sư
Epstein nhận xét: “Nếu loài người biến mất thì các thành phố biến
mất, đồng cỏ trở thành rừng còn nếu vi trùng biến mất trên quả đất
thì mọi sự biến mất thành phố biến mất, đồng cỏ biến mất, rừng cũng
biến mất!”
Hai trăm năm sau ngày bác học Antony Van Leeuwenhock nhìn thấy vi
trùng dưới kính hiển vi, khoa vi trùng học tiến bộ đi vào thời đại
huy hoàng của khoa học. Những con vi trùng nhỏ (chỉ bằng 1/10,000
tế bào hồng huyết cầu) không thể dễ nghiên cứu từng cá nhân nên các
nhà khoa học phải cấy trong đĩa cấy. Thế kỷ thứ 19 các nhà khoa học
nuôi vi trùng trong phòng thí nghiệm đã nhận thấy vi trùng cũng như
con người sống trong xã hội nhưng mỗi cá nhân mỗi khác, các con vi
trùng sinh sôi nẩy nở khác nhau, có con sống lên nhanh như cỏ dại,
có con cứng đầu cứng cổ được nuôi bằng thức ăn trong đĩa Petri
nhưng sinh sôi chậm, có con không hề sinh sôi nẩy nở. Năm 1991, con
số vi trùng không sinh sản không tạo thành ổ trong đĩa so với vi
trùng sinh sôi nảy nở tỷ lệ lên đến 150 lần. Các khoa học gia phải
thay đổi môi trường và thức ăn từ thạch qua rong biển, thêm máu,
thêm nước nấu gà, thêm nước tiểu, thay đổi nhiệt độ, thay đổi lượng
oxygen. Ðiều đáng ghi nhận là các vi trùng có sự hợp tác với nhau.
Mặc dù sống khác nhau, có con ăn chất Ammonium (trong nước tiểu) có
con ăn chất khí Hydrogen, có con thở bằng chất sulfate, có con ăn
chất sắt nhưng chúng hợp tác với nhau trong 4 tỷ năm, đoàn kết với
nhau.
Vi trùng đã hoành hành trong thân thể những con vật khổng lồ dã
nhân. Hai loại vi trùng thông dụng Bacteroidacae và
bifidobacteriaceae sống trong ruột nhảy từ dã nhân qua khỉ, từ khỉ
qua người từ người qua khỉ làm thay đổi di thể (gene) giữa người và
khỉ.
Hơn 2 tỷ năm trước, vi trùng là sinh vật duy nhất trên quả đất và
vẫn còn là một sinh vật làm chủ địa cầu. Vi trùng làm chủ con người
chứ con người không làm chủ vi trùng. Vi trùng có nhiều hình dạng,
có con hình que, có con hình cầu, hình dấu phẩy, có khi chúng sống
từng cặp, từng chùm, hay từng chuỗi, được phân biệt theo màu nhuộm
dương tính hay âm tính. Giáo Sư Epstein Ðại Học North East ở Boston
nhuộm vi trùng bằng chất lân tinh. Vào thế kỷ thứ 17, khoa học gia
Antony Van Leeuwenhock tìm thấy vi trùng qua kính hiển vi phóng đại
270 lần, đã “ồ lên” khi nhìn thấy những sinh vật vô cùng nhỏ dưới
kính hiển vi, những con vi trùng từ trong nước hồ nhảy nhót dưới
kính hiển vi, ngược lại Giáo Sư Epstein đã nhìn thấy vi trùng dưới
chất nhuộm lân tinh như những vì sao. Giống như Pasteur đã thốt lên
“nhìn lên trời thiên thể vĩ đại, dưới kính hiển vi những sinh vật
vô cùng nhỏ,” Epstein vào thế kỷ 21, đã thấy những tinh thể vi
trùng giống như tinh thể ngoài vũ trụ nhưng tinh thể vi trùng ít
được con người thám hiểm hơn là những tinh thể ngoài vũ trụ được
những chiếc phi thuyền phóng ra ngoài không gian dò thám. Vi trùng
sống như thế nào, biến thái, sinh sản, đánh nhau, sống chung hòa
bình hay truyền thông với nhau như thế nào, các khoa học gia cũng
không hiểu rõ.
Muốn tìm hiểu vi trùng, khoa học gia phải cấy vi trùng trong những
môi trường thích hợp như thạch, cho đến nay họ chỉ hiểu đời sống vi
trùng dưới 1% vì đa số vi trùng không mọc lên trong các chất cấy ở
phòng thí nghiệm, các khoa học gia đành phải đầu hàng. Giáo Sư
Epstein so sách vi trùng học với thiên văn học, những vi trùng
trong bóng tối chưa tìm ra cũng giống như những vật chất đen (dark
matter) trong vũ trụ, những ngôi sao nhìn thấy là số nhỏ so với
bóng tối đen đặc đầy bí mật trong vũ trụ như triết lý của Lão Tử:
“Những điều gì không nhìn thấy đáng sợ hơn những điều nhìn thấy.”
Vi trùng có loại tốt có loại xấu. Vi trùng tốt được dùng trong kỹ
nghệ sản xuất thực phẩm, dầu thơm, tạo nhiên liệu hay làm sạch
những ô nhiễm do dầu và nhiên liệu gây ra. Một nửa tế bào trong
người là vi trùng, trong tế bào con người, cơ quan tạo năng lượng
(Metochondria) xuất xứ từ vi trùng. Vi trùng là nguồn lượng của các
công ty dược phẩm và thuốc, như thuốc trị ung thư, thuốc chống đông
máu, thuốc dùng sau các cuộc giải phẫu nội tạng.
Con người khôn ngoan tìm ra trụ sinh nhưng vi trùng cũng tinh khôn
tìm ra cách chống thuốc. Các thuốc trụ sinh mới hầu như ngừng lại
trong những năm gần đây trong khi các vi trùng bệnh lao, bệnh đường
ruột chống lại trụ sinh càng ngày càng tăng. Các con “siêu vi
trùng” (Superbug) tinh khôn gây ra cơn khủng hoảng y tế công cộng.
Con người như trở về lại với thời trước khi có y khoa tân tiến, có
thể bị nhiễm trùng nặng qua những cuộc giải phẫu giản dị.
Vi trùng học giờ đây được xem như là cuộc hành trình trở ngược về
quá khứ. Cuộc hành trình ngược về 4 tỷ năm trước khi trái đất mới
bắt đầu với môi trường khắc nghiệt chỉ thích hợp cho vi trùng: Nước
biển nóng hơn 37C, không khí độc thiếu chất dưỡng khí Oxygen. Vi
trùng đơn bào sống từng đàn từng ổ dưới biển, trong đất cát, thở
hơi độc, tạo hình dạng trái đất. Trong không khí chỉ có 21% dưỡng
khí, giúp cây cối xinh tươi qua phản ứng quang học. Từ đó các xã
hội vi trùng sống liên hệ với nhau. Những điều các nhà vi trùng học
cho rằng vi trùng sinh sôi nẩy nở riêng biệt trong đĩa không còn
đúng. Các thuốc trụ sinh (trụ sinh, Antibiotic có nghĩa là chống
lại đời sống) được đặt tên lúc đầu có ý nghĩa như là chất hóa học
tác dụng trên đời sống của vi trùng nhưng cho đến nay tác dụng của
thuốc cũng chưa rõ hoàn toàn cũng như năm 1928 nhà bác học Sir
Alexander Fleming tìm ra thuốc Penicillin cũng là một sự tình cờ.
Thuyết tác dụng của thuốc ví thuốc như là vũ khí nhắm vào DNA của
tế bào vi trùng. Nhưng chiến tranh với vi trùng loài sinh vật sống
lâu hơn người, tiến hóa lâu hơn con người, đông hơn con người và vi
trùng cũng tiến hóa như thuyết Darwin nên chiến tranh cũng khó khăn
không dễ dàng. Vi trùng trong hơn 4 tỷ năm cũng chế tạo vũ khí để
giết người trong khi con người chỉ chế tạo vũ khí hơn 100 năm từ
đầu thế kỷ 20. Bác học Alexander Fleming khi tìm ra Penicillin đã
nói “thuốc cũng có nguy hiểm vì người không hiểu biết dùng lượng
thấp để đánh vi trùng hoặc lạm dụng trụ sinh thì vi trùng sẽ lờn
thuốc,” không lâu sau Thế Chiến Thứ Hai, vi trùng kháng Penicillin
bắt đầu thấy nhiều. Năm 1943, các thuốc trị lao như Steptomycin và
các thuốc Chloramphenicol, Neomycin, Erythromycin thông dụng cũng
không trị được các vi trùng lờn thuốc nhưng năm 1962 các nhà bác
học lại tuyên bố là bệnh nhiễm trùng đã được loại trừ hoàn toàn.
Trụ sinh và kháng sinh được sử dụng rộng rãi qua đến nông nghiệp để
giúp cây cối, thú vật sinh sôi nẩy nở. Vi trùng chống lại bằng cách
tiến hóa, biến đổi, truyền các di thể, gene, cho con cháu, cho hàng
xóm. Vi trùng dạy nhau chống lại vũ khí của loài người.
Qua đến năm 1980, trận chiến chống bệnh do vi trùng gây ra ít có
chiến thắng hơn những năm đầu, thuốc trụ sinh mới ít được sản xuất,
giá thuốc đắt, kết qủa không khả quan. Vi trùng bệnh lao và bệnh
lậu hầu hết kháng lại các thuốc kháng sinh. Mỗi năm có 700,000
người bệnh chết vì các vi trùng kháng thuốc trụ sinh. Trong bệnh
viện các bác sĩ dùng lại các thuốc trụ sinh đã có lúc không dùng vì
quá độc như thuốc Colistin (hại thận, hại thần kinh). Ở Trung Hoa
năm 2013 thuốc Colistin dùng chữa vi trùng E Coli (có trong ruột
heo). Theo đà này, từ nay đến năm 2050 sẽ có 10 triệu người chết vì
vi trùng lờn thuốc trụ sinh, con số cao hơn số tử vong vì ung thư.
Ed Yong trong cuốn sách “Tôi chứa nhiều” (I contain multitudes) đã
có cái nhìn về thế giới vi trùng. Ngoài phương pháp khoa học cổ
điển như sống vệ sinh, dùng thuốc trụ sinh đúng trường hợp không
bừa bãi v.v… Ed Yong nhà văn viết về khoa học đã khuyên đến lúc con
người phải nhìn lại thế giới vi trùng một thế giới phức tạp như thế
giới loài người có kẻ ác có người hiền, có người hại ta cũng có
người giúp ta, có vi trùng độc có vi trùng hiền sống với chúng ta,
nuôi dưỡng, bảo vệ và giúp con người lành bệnh. Cơ thể con người có
dưới 100 loại vi trùng gây bệnh trong khi có ngàn loại trong ruột
không gây bệnh (con số ước lượng mới nhất là mỗi cơ thể con người
mang 39 ngàn tỷ vi trùng!).
Bruce German nghiên cứu về sữa đã cho thấy sữa nuôi em bé đồng thời
cũng nuôi vi trùng trong người, những con vi trùng được nuôi bằng
sữa giúp em bé phát triển hệ thống miễn nhiễm. Các vi trùng tốt
giúp cơ thể phát triển, giúp hệ thống tiêu hóa, tạo ra sinh tố và
các khoáng chất thiếu trong thức ăn, phá vỡ các chất độc. Vi trùng
được các bác sĩ dùng để chữa các bệnh đường ruột khó trị, như chứng
viêm ruột già Crohn’s, bằng cách cấy phân vào ruột các bệnh nhân.
Trụ sinh đang bị các thuốc thuận sinh (Probiotic) cạnh tranh, các
thuốc dùng vi trùng tốt đưa vào cơ thể với một lượng có lợi cho cơ
thể để giúp tiêu hóa hay chống bệnh tật.
Các nghiên cứu mới ở Ðại Học North East, Boston cho thấy vi trùng
trong cơ thể đã ảnh hưởng đến trạng thái con người trong đời sống
hàng ngày. Vui buồn, trầm cảm, lo lắng, giận hờn có bàn tay của vi
trùng. Nhóm vi trùng trong ruột được đặt tên là KLE 1738 sống trong
ruột nhưng dùng chất hóa học trong não bộ GABA (gamma –
amninobutyric acid) một chất hóa học cần thiết để con người sống
tĩnh lặng, không nổi nóng. Chất GABA ngăn những tín hiệu của tế bào
não, chất GABA ở não thấp gây ra chứng trầm cảm. Cuộc nghiên cứu
này cũng giống như một cuộc nghiên cứu năm 2011 cho thấy con vi
trùng Lactobacillus Rhamnosus thay đổi lượng GABA trong óc chuột.
Chiến tranh chống vi trùng đôi khi cũng giống chiến tranh chống
khủng bố, khó phân biệt bạn và thù. Lịch sử tiến hóa vi trùng học
cho thấy con người cần phải nhã nhặn khiêm tốn như nhận xét của
giáo sư vi trùng học Garry Wright Ðại Học Mc Master!
__._,_.___
Posted by: "Patrick Willay" <pwillay@orange.fr>
Keine Kommentare:
Kommentar veröffentlichen