Bệnh nhiễm vi khuẩn Ebola - BS Hoàng Mỹ Lâm

Vi khuẩn Ebola xuất xứ nguyên thủy từ rừng nhiệt đới tại Trung Tâm Phi Châu và Đông Nam Á. Cho đến bây giờ người ta vẫn nghĩ là các loài dơi ở vùng nhiệt đới là loài động vật đầu tiện chứa vi khuẩn Ebola trong mình . Vi khuẩn này được truyền qua các loài linh trưởng  khi chúng  nhặt ăn các hoa quả rơi vãi của dơi . Con người bị lây  nhiễm vi khuẩn Ebola là do sự tiếp xúc va chạm vào cơ thể các động vật hoang dã đã bị nhiễm vi khuẩn hay đã chết như khỉ, đười ươi , dơi , sơn dương và nhím. Một số sắc tộc ở Phi Châu có thói quen sử dụng các động vật hoang dã làm thực phẩm (Buschfleisch ) , đó cũng là một yếu tố làm lây lan vi khuẩn sang loài người.

Vi khuẩn này được phát hiện đầu tiên ở người bệnh vào năm 1976 tại Phi Châu .  Trong  thống kê  năm đó cho thấy trong 55 làng ở dọc theo bờ sông Ebola thuộc thị trấn Yambuku nước Zaire ( từ năm 1997 đổi thành nước Dân Chủ Cộng Hòa Kongo ) có 318 người bị nhiễm vi khuẩn , trong số người bị bệnh này có 280người bị chết ,  đưa  tỷ lệ tử vong  đến  88%. Từ đó người ta lấy tên dòng sông này để đặt tên cho vi khuẩn đó .

Vi khuẩn Ebola có hình  như sợi tơ dài đến 0,014mm ,  có khả năng  xâm nhập và sinh trưởng nhanh chóng trong các tế bào của chủ thể  và tạo nên một khối  vi khuẩn ( Viruskristal ) phát triển ra từ  nhân tế bào làm hủy hoại tế bào đó,  khiến các vi khuẩn được phóng sinh ra khỏi tế bào để tiếp tục chu kỳ hủy hoại mới.

Sự lây nhiễm từ người qua người được xác định là do sự  va chạm trực tiếp với cơ thể người bệnh hoặc do sự tiếp xúc với máu , chất tiết hay nội tạng của người bệnh . Người ta nhấn mạnh rằng  máu , phân và chất ói mửa của bệnh nhân là những nguồn lây nhiễm cực mạnh. Ngoài ra vi khuẩn còn được tìm thấy trong sữa mẹ , nước tiểu và tinh dịch của người bệnh . Sự lây nhiễm vi khuẩn qua nước bọt , nước mắt vẫn chưa được xác định chắc chắn. Vi khuẩn trong mồ hôi  bệnh nhân vẫn chưa được tìm thấy.

Người bị nhiễm vi khuẩn Ebola có khả năng truyền bệnh  ngay sau khi có triệu chứng đầu tiên của căn bệnh . Người ta cũng đã tìm thấy vi khuẩn trong tinh dịch của một nam bệnh nhân sau khi khỏi bệnh đã 10 tuần.  Vi khuẩn Ebola không thể tự bay trong không khí , nhưng khi người bệnh ho hay hắt hơi thì những chất tiết từ miệng và đường hô hấp   bị phun văng vào không khí bám vào quần áo dồ vật, sàn nhà, tường , cột …và những người đối diện. Vi khuẩn Ebola có thể sống bám trên đồ vật ở nhiệt độ bình thường hoặc cho tới 4°C.

Triệu chứng nhiễm  vi khuẩn Ebola:

Từ khi  bị lây nhiễm vi khuẩn cho tới khi phát bệnh  kéo dài từ 2 tới 21 ngày , thường thường là khoảng 8-10ngày. Có 3% trường hợp   kéo dài đến 22-42ngày.

Triệu chứng phát bệnh trải qua 2 giai đoạn:

Giai Đoạn 1: có dấu hiệu như cảm cúm với nóng sốt , rét run , đau đầu, đau bắp cơ . Có khi ói mửa hoặc tiêu chảy , cơ thể bải hoải , đau bụng dưới , bỏ ăn , đau khớp xương , mọc mụn đỏ trong miệng , sưng đỏ tròng mắt , đau họng khi nuốt . Ngoài ra có thể kèm theo triệu chứng chóng mặt , đau cổ , sưng phù . Sau vài ngày có thể có triệu chứng xuất huyết dưới da hay trong tròng mắt.

Sau những triệu chứng kể trên thì người bệnh có cảm giác hồi phục khỏe lại chừng 24-48 tiếng đồng hồ.

Giai Đoạn 2: Cơn bệnh lại tái phát một cách bùng nổ  với thân nhiệt tăng đến trên 38,5°C và xuất huyết từ niêm mạc , từ các cơ quan nội tạng : bao tử ruột , thận , gan đưa bệnh nhân nhanh chóng tới tình trạng sốc với trụy tim mạch và trụy chức năng nhiều cơ quan nội tạng cùng một lúc dẫn  đến tử vong. Tỷ lệ tử vong hiện tại là 25-90%

Chữa trị:

Cho tới bây giờ ngoài việc cách ly để tránh lây lan thì việc  chữa triệu chứng  vẫn là chính yếu : giảm sốt , bù lượng nước và chất khoáng bị hao hụt , điều chỉnh lượng đường huyết cân bằng.

Năm 2014 có 2 người Hoa Kỳ bị nhiễm vi khuẩn Ebola đã được chữa trị thành công với dược chất kháng thể ZMapp®  do viện dược phẩm Mapp Biopharmaceutical ở San Diego phát minh và điều chế.

Tại nước Đức chỉ có một số Bệnh Viện có khả năng điều trị bệnh nhân nhiễm vi khuẩn Ebola theo đúng quy định cách ly của Bộ Y Tế Liên Bang như sau:

• Charité tại  Berlin
• Universitätsklinikum Düsseldorf
• Universitätsklinikum Frankfurt am Main
• Universitätsklinikum Hamburg-Eppendorf (UKE)
• Klinikum St. Georg Leipzig
• Klinikum Schwabing tại  München
• Robert-Bosch-Krankenhaus tại  Stuttgart
• Missionsärztliches Institut tại  Würzburg

Phòng dịch bệnh :

Điều quan trọng là tẩy rửa bằng thuốc diệt  vi khuẩn ( Viruzid ) các đồ vật , mặt sàn nhà và tường vách ,cột,  cửa.. Ngưòi có trách nhiệm săn sóc bệnh nhân phải mặc y phục cách ly kín hơi che phủ từ đầu đến chân và  có hệ thống máy hút không khí (qua máy lọc vi khuẩn) vào trong  lớp y phục để thở. Tuy nhiên vì kín hơi và nhất là ở vùng nhiệt đới nóng bức thì bộ y phục cách ly này chỉ được mặc tối đa là 40 phút với lý do  có nguy cơ nghẹt thở.

Nơi săn sóc  bệnh nhân được chia ra 3 vòng khoanh theo nguyên tắc Barrier Nursing = Krankenpflege mit Absperrung  :

*vòng 1 là nơi tiếp xúc trực tiếp với bệnh nhân : bắt buộc phải măc y phục cách ly.

*vòng 2 là nơi người mặc y phục cách ly được xịt thuốc diệt vi khuẩn toàn diện từ đầu đến chân  sau khi săn sóc bệnh nhân.

*vòng 3 là nơi cởi y phục cách ly  và bỏ  vào một túi đặc biệt kín hơi để đem di hủy.

 

Tóm lại:

Bệnh nhiễm vi khuẩn Ebola vẫn còn là một đại họa diệt vong tiềm ẩn cho loài người. Cho tới bây giờ đã có một số công trình nghiên cứu về cách định bệnh và  chữa trị cho bệnh này , nhưng chưa hoàn hảo. Điều trị bệnh nhiễm vi khuẩn Ebola hiện tại rất tốn kém vì những trang bị phòng dịch bệnh lây lan. Tiến triển căn bệnh rất nguy hiểm với tỷ lệ tử vong rất cao  và lây lan mạnh nếu không giữ vệ sinh đúng phép . Có khi tiến triển  căn bệnh vượt quá tầm kiểm soát của y học vì hình như còn lệ thuộc vào hệ thống miễn nhiễm của từng cá nhân và những điều chưa biết.

Berlin  ngày 28.12.2014

BS Hoàng Thị Mỹ Lâm