Lê Diễn Đức
Trước hết khoan vội vã nghĩ về nghĩa bóng với ý xấu nào đó trong tựa đề
bài viết của tôi. Những từ ngữ trong tựa đề có vẻ giật gân nhưng tôi chỉ muốn
nói tới ngữ nghĩa đen đích thực của nó.
Tình...
Lên đường về Việt Nam (VN), trong hành trang của mình, Khánh Ly mang nặng
chữ tình theo nghĩa rộng. Tình yêu quê hương; tình cảm với một quá khứ sống động
thời tuổi trẻ ở miền Nam; tình yêu âm nhạc, nghệ thuật; tình cảm dành cho quần
chúng hâm mộ trong nước; tình bằng hữu, đồng nghiệp; và những băn khoăn trước
thái độ không mấy hài lòng của một bộ phận trong cộng đồng người Việt tị nạn
cộng sản (CS), mà Kánh Ly là một thành viên không thể tách rời.
Tôi chưa bao giờ có cái nhìn khắt khe với bất kỳ ai từ nước ngoài về thăm
VN. Là người Việt ly hương, mong được trở về quê nhà, dù dưới bất kỳ lý do nào,
làm ăn hay thăm thân, tôi đều cho là nguyện vọng chính đáng. Điều cần đánh giá
là thái độ và việc làm của họ trong thời gian ở VN, cách ứng xử với nhà cầm
quyền của chế độ CSVN, một chế độ mà họ đã tự nguyện trốn chạy, muốn đoạn tuyệt,
dù đã phải đối diện với nhiều hiểm nguy, mất mát, thậm chí cả mạng sống.
Tôi cũng giữ quan điểm đúng mức, trung dung trong việc các ca sĩ từ nước
ngoài về VN biểu diễn hay từ trong nước qua Mỹ, như là chuyện bình thường. Tôi
đã chứng kiến người Việt ở Mỹ vui vẻ chào đón các ca sĩ từ miền Bắc qua như Hồng
Nhung, Mỹ Linh, Thanh Lam, Thu Hà, Thu Phương, v.v... Một số người cưới vợ, lấy
chồng, sống hoà hợp và bình đẳng trong cộng đồng. Những trường hợp bị chống đối
dường như rất ít và thường có lý do chính đáng, như Đàm Vĩnh Hưng, hay Hồng Vân.
Chỉ khi thật sự đặt mình vào hoàn cảnh của những người căm ghét chế độ CS vì chế
độ này đã gây ra bao nhiêu tai ương, tội ác cho họ và thân nhân, hiện vẫn đang
tiếp tục chà đạp công lý và quyền tự do ở trong nước, thì mới có thể thông cảm
và chia sẻ cho sự chống đối này.
Khánh Ly không phải là người đầu tiên trong giới ca nhạc hải ngoại về VN và
chắc chắn không phải là nguời cuối cùng. Trước Khánh Ly đã có Elvis Phương,
Hương Lan, Chế Linh, Tuấn Ngọc, v.v... cũng là những ca sĩ đã được nhìn nhận ở
đỉnh cao trong làng ca nhạc VN ở nước ngoài.
Khánh Ly thường nói "VN luôn nằm trong trái tim", chân thật và giản dị như
với bao người VN khác sống xa đất nước. Trong thâm tâm, tôi mong muốn Khánh Ly
bình yên, thanh thản về nước, thực hiện nguyện vọng chờ đợi từ rất lâu của mình
và mang tiếng hát về VN cho những người hâm mộ.
Khi nói đến dòng tân nhạc miền Nam trước năm 1975 và của người Việt hải
ngoại sau năm 1975, ca sĩ Khanh Lý phải là một trong những người nằm ở vị trí
hàng đầu, có thể xem là ca sĩ số một, thể hiện xuất sắc nhất, có hồn nhất các
nhạc phẩm của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn.
Khánh Ly không chỉ nổi tiếng với người miền Nam trước và sau năm 1975, mà
tên tuổi và giọng ca của Khánh Ly đã vượt không gian, thời gian đến với hàng
triệu người miền Bắc yêu thích các ca khúc trữ tình, những "bài hát da vàng" của
dòng nhạc Trịnh.
Bỏ qua mọi định kiến, yêu, ghét, khó ai phủ nhận được Trịnh Công Sơn là
khuôn mặt tài năng nổi bật trong di sản âm nhạc hiện đại của Việt Nam. Nếu toàn
bộ tác phẩm của ông là đứa con nghệ thuật, thì Khánh Ly, có thể nói, do duyên
phận và định mệnh, là một nửa cơ thể của đứa con tinh thần và nghệ thuật
đó.
Hạnh phúc nhất của nguời nghệ sĩ chính là lòng mến mộ và quý trọng của đông
đảo công chúng. Tôi không nhìn qua lăng kính chính trị hẹp hòi để đồng nghĩa
chuyến lưu diễn của Khánh Ly tại VN với cách suy diễn dễ dãi, thiếu thiện chí
như là sự phục vụ, hát cho chế độ CS nghe. Trong hoàn cảnh nào người nghệ sĩ
cũng hạnh phúc khi thấy tiếng hát của mình có ý nghĩa cho cuộc sống, tài năng
nghệ thuật có cơ hội thể hiện, cống hiến cho những người ái mộ, dù chỉ là một số
nào đó trong những hoàn cảnh nghiệt ngã.
Công chúng hôm nay đến với Khánh Ly dường như chắc chắn không phải đến với
giọng ca của một nữ ca sĩ đã ở tuổi 67. Họ đến với Khánh Ly trong con người bằng
da bằng thịt, trong hình ảnh của huyền thoại "Nữ hoàng chân đất", "Nữ hoàng sân
cỏ" với chất giọng trời cho "không giống ai", "giọng ca thật như nói", truyền
cảm đặc sắc tâm tư của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn qua những nhạc phẩm của ông.
Tôi tin rằng, từ Sài Gòn, Đà Nẵng, tới Hà Nội, bằng những lời ngợi khen
công khai của số ít, hoặc bằng suy nghĩ của số đông thầm lặng, nhưng với tất cả
công chúng, Khánh Ly là đứa con của miền Nam, là biểu tượng của một nền văn hoá
và âm nhạc tự do của Việt Nam Cộng Hoà, mà nếu không có nó, sẽ đồng nghĩa với
không có nghệ sĩ Khánh Ly nổi tiếng hôm nay. Nó cũng tương tự như hình ảnh của
Phó thủ tướng Đức Philipp Rösler. Nếu không được trưởng thành và hưởng một nền
giáo dục tốt đẹp của nước Đức dân chủ tự do, trong chế độ CSVN một cậu bé mồ côi
sẽ khó vượt qua được thân phận của "con sãi ở chùa lại quét lá đa".
Một hình ảnh đẹp và tự hào như thế của Việt Nam Cộng Hoà, trước
công chúng, ngay trong lòng chế độ CS, giữa Hà Nội và Sài Gòn, há chằng phải là
tuyệt vời sao!
Nếu không về lúc này, khi còn có thể hát, nguyện vọng của Khánh Ly trở lại
hát trên quê nhà sẽ thui chột tỷ lệ nghịch với sự tăng lên của tuổi tác, là điều
đáng tiếc cho cuộc đời của một nghệ sĩ tài hoa. Ca sĩ Thanh Tuyền cũng đã nói:
“Khánh Ly đã 67 tuổi rồi. Cũng mong được về nước để hát trên mảnh đất quê
hương mình. Chị ấy muốn về trước khi quá muộn”- (Giaoducnet.vn).
Tiền...
Có người vội vã nhận định về chuyến lưu diễn của Khánh Ly tại Việt Nam:
"Money first!".
Tôi được biết, tour diễn của Khánh Ly sẽ được công ty Đồng Dao trả tiền
cát-xê rất cao.
Ngoài bao ăn ở đi lại, mỗi show của Khánh Ly được trả 20 ngàn đôla.
Cho cả tour diễn tại Hà Nội, Đà Nẵng, Sài Gòn, Khánh Ly sẽ thu được từ 100 ngàn
tới 200 ngàn đôla, phụ thuộc vào số lượng show lớn nhỏ có thể thực
hiện. Với mặt bằng cát-xê chung hiện nay, Khánh Ly nằm mơ không có được một số
tiền lớn như thế ở Mỹ trên sàn diễn. Nó không chỉ hấp dẫn mạnh mẽ với Khánh Ly,
một người không phải thuộc giới giàu có, mà với tất cả.
Khi đồng ý chi một số tiền lớn như trên, công ty Đồng Dao, nhà tổ chức, hẳn
đã phải tính toán rất kỹ thành quả từ show diễn của Khánh Ly, ý thức rất rõ ca
sĩ Khánh Ly sẽ cuốn hút số lượng người xem như thế nào. Số tiền lớn này
có sức mạnh cám dỗ là đương nhiên. Có ai không thích tiền?
Nhưng Khánh Ly hoàn toàn xứng đáng nhận nó, vì nó là thành quả lao động
nghệ thuật mà Khánh Ly đã phải làm việc miệt mài và tích luỹ trong suốt
50 năm qua.
Cho nên, nếu nói "Money first!". Câu trả lời là: "Thì đã sao, why
not!". Đồng tiền kiếm được bằng lao động lương thiện và minh bạch, thì có gì
phải lăn tăn!
Nghịch lý...
Nhưng tất cả xem ra không đơn giản trong hỗn mang của các nghịch lý.
Trước hết phải nhìn nhận Khánh Ly là "persona non grata" của chế độ
CSVN.
Khánh Ly đã hai lần bỏ chạy khỏi chế độ CS, lần đầu lúc
còn bé theo gia đình vào Nam năm 1954, khi CSVN cai trị ở miền Bắc, và lần thứ
hai di tản qua Mỹ, năm 1975, sau khi Sài Gòn bị thất thủ và CSVN cai trị trên cả
nước.
Tâm trạng của Khánh Ly trong hai lần chạy trốn chế độ CS có thể mô tả qua
nhạc phẩm "Xin đời một nụ cười" của nhạc sĩ Nam Lộc:
"Tôi bước đi
Vì không muốn làm kẻ tội đồ,
Vì tôi muốn lại kiếp con người
Muốn cuộc đời có những nụ cười
Tự Do ơi, Tự Do, em đổi bằng thân xác
Vì hai chữ Tự Do ta mang đời lưu vong"...
Trong thời gian sống ở Mỹ, Khánh Ly đã tham gia rất nhiều chương
trình văn nghệ chống cộng của hội đoàn người Việt. Với những nhạc phẩm
"Đêm Việt Nam" của Hà Thúc Sinh, "Ai trở về xứ Việt" của Phan Văn
Hưng, "Đêm Chôn Dầu Vượt Biển"của Châu Đình An, "Hát trên những xác
người" của Trịnh công Sơn, v.v... Khánh Ly không làm nhà cầm quyền căm ghét
mới là lạ.
Khánh Ly cũng đã từng tuyên bố "Tôi chỉ về khi không còn chế độ
cộng sản nữa mà thôi”, theo tờ "Giaoducnet.vn" ngày 7/8/2012 trong
bài "Sự tráo trở của Khánh Ly".
Lời tuyên bố của Khánh Ly rồi cũng nhạt nhoà theo những đổi thay và các
biến động của thời gian. Khánh Ly đã về VN hai lần trong năm 1996 và
2000, về chơi thăm thú, chứ không phải về biểu diễn. Nhưng Khánh Ly
duờng như bị "cấm cung" tại Đệ Nhất Khách Sạn, quận Tân Bình, gần sân bay Tân
Sơn Nhất, đi lại bị an ninh theo dõi, kiểm soát ngặt nghèo.
Cuối năm 1994, nhân chuyến lưu diễn Âu châu của các ca sĩ
hải ngoại, trong đó Khánh Ly là nhân vật trung tâm, những bạn hữu tổ chức ở Đức
đã phối hợp với chúng tôi ở Ba Lan, lần đầu tiên mời đoàn qua Ba Lan.
Đại sứ quán CSVN tại Ba Lan lúc ấy đã ra chỉ thị cấm nghiên cứu sinh, đảng viên
đi xem. Chúng tôi thuê Cung Văn hoá làm nơi biểu diễn, nằm ở trung tâm
thủ đô Warsaw, thời cộng sản là nơi tổ chức các đại hội đảng hoặc hội nghị nhà
nước. Cung Văn hoá chứa được khoảng ba nghìn chỗ ngồi hôm ấy kín hết.
Bất chấp lệnh cấm của toà đại sứ quán CSVN, tôi nhìn thấy một số nghiên
cứu sinh quen biết ngồi trong đám đông.
Còn cộng đồng người Việt tại Ba Lan đã dành cho các ca sĩ hải ngoại
sự chào đón nồng ấm lạ thường. Khánh Ly nói chưa bao giờ được hát trên
một sân khấu sang trọng như thế. Khánh Ly bị khán thính giả cuồng nhiệt "hành
hạ" hát theo yêu cầu liên tiếp và tặng không biết cơ man nào là hoa, đến mức ba
quầy bán hoa tại chỗ hết sạch, chúng tôi đã phải chạy ra ngoài tìm nguồn cung
cấp thêm.
Sự kiện này cho thấy nhà cầm quyền CSVN không ưa thích Khánh Ly không chỉ
trong nước mà còn vượt ra cả ngoài biên giới VN. Nhưng bên cạnh đó cho
thấy dân miền Bắc cũng rất ái mộ ca sĩ này, bỏ qua mọi khác biệt về môi
trường sống và nhãn quan chính trị.
Sự chuẩn bị cho cuộc hành trình về VN lần này chẳng mấy dễ dàng. Nguyện
vọng của Khánh Ly về VN biểu diễn được nói đến gần hai năm nay. Lẽ ra nếu "cơm
lành canh ngọt", Khánh Ly đã có thể về cùng chuyến với ca sĩ Chế Linh hồi cuối
năm 2011, nhưng Khánh Ly chưa được nhà cầm quyền chấp thuận.
Trong số những người có công vận động nhà cầm quyền cấp giấy phép biểu diễn
tại VN cho Khánh Ly, trước hết phải kể đến Nguyễn Công Khế, cựu Tổng
biên tập báo Thanh Niên. Ở đây cũng nói thêm, ông Khế là người
được em gái của Trịnh Công Sơn, ca sĩ Trịnh Vĩnh Trinh, trao lại bản quyền của
các tác phẩm nổi tiếng của anh trai mình, trả ơn ông Khế đã cứu chồng thoát án
tử hình trong một vụ án. Trong chuyến lưu diễn của Khánh Ly, Nguyễn
Công Khế sẽ được công ty Đồng Dao trả một số tiền bản quyền không nhỏ. Tất nhiên
để lobby cho Khánh Ly, ông Khế không chỉ múa may bằng tay và nước miếng với các
quan chức CS có thẩm quyền. Thế là ơn nghĩa sòng phẳng, có đi có lại, trong sự
ràng buộc của cả cuộc chơi.
Với những nghịch lý nêu trên, từ việc nhà cầm quyền CSVN đồng ý cho Khánh
Ly về VN biểu diễn, xuất hiện nhiều giả thiết, những ý kiến ủng hộ, chống đối
cũng là hiển nhiên.
Giống như các trường hợp của Nguyễn Cao Kỳ, Phạm Duy, những người đã làm
cho rất nhiều người trong cộng đồng tị nạn CS trên thế giới thất vọng,
sự có mặt của nghệ sĩ Khánh Ly trên sân khấu tại Việt Nam, mặc
nhiên nằm trong mong muốn của nhà cầm quyền CSVN cho chính sách tuyên truyền
"đoàn kết dân tộc", "cởi mở" và nghị quyết 36 lừa mị và dối trá.
Khánh Ly về nước đúng vào thời điểm nhà cầm quyền CSVN đang sử dụng bàn tay
sắt bóp nghẹt dã man nhất quyền tự do tư tưởng và bày tỏ chính kiến ôn hoà, bằng
bản án 39 năm tù và quản chế cho ba bloggers Điều Cày, Tạ Phong Tần, Anh Ba Sài
Gòn, trong ngày 24/9 vừa qua. Một đồng nghiệp miền Nam của Khánh Ly, nhạc sĩ
Việt Khang, đang ngồi tù chỉ vì viết những khúc ca yêu nước, chống bành trướng
xâm lược Trung Quốc và lên án sự đàn áp tàn nhẫn, côn đồ của công an CSVN đối
với những người tham gia biểu tình yêu nước. Hơn 150 ngàn chữ ký của cộng đồng
người Việt gửi Tổng thống Barack Obama kêu gọi can thiệp trả tự do cho Việt
Khang và các nhà tranh đấu dân chủ khác đang bị giam cầm, cũng như lời kêu gọi
của chính ông và nhiều chính phủ các nước, của các tổ chức bảo vệ tự do báo chí,
nhân quyền, đã chẳng mảy may động lòng trắc ẩn của những tên đao phủ CS Ba
Đình.
Lời kết
Trong ngổn ngang của tình, tiền và những nghịch lý, về VN biểu
diễn, ca sĩ Khánh Ly phải đối diện với bộ máy kiểm duyệt của chế độ,
bên cạnh những mưu đồ, cạm bẫy khó lường khác, chắc chắn không
bao giờ Khánh Ly có thể sống và thể hiện như một nghệ sĩ của tự do -
nguồn cảm hứng quan trọng nhất của người nghệ sĩ. Tôi chia sẻ tâm tình của Khánh
Ly rằng, "nhập gia tuỳ tục", vì chẳng thể nào khác, nhưng muốn hay không, mặc
nhiên đây là sự thoả hiệp trên thế yếu, chấp nhận tinh thần tự do, khai
phóng của nguời nghệ sĩ bị cầm tù!
Dù thế nào đi nữa, kể cả trên thế yếu, tôi mong rằng, Khánh Ly sẽ cố gắng
giữ toàn vẹn hình ảnh của mình, hình ảnh cao đẹp của một biểu tượng văn hoá,
nghệ thuật tự do của miền Nam, của Việt Nam Cộng Hoà, một quốc gia tuy không còn
trên thực tế, nhưng đã tạo nên đứa con âm nhạc Khánh Ly. Rất nhiều người lính đã
hy sinh xương máu cho sự tự do ấy, trong đó có người yêu của Khánh Ly. Nếu khác
đi, môt bên sẽ là sự hả hê của những kẻ đã thành công lợi dụng hình ảnh Khánh
Ly cho mục đich tuyên truyền bịp bợm, một bên khác là hàng triệu con tim trong
cộng đồng người Việt tị nạn CS trên thế giới, đau buồn vì vết thương sau 37 năm
chưa lành bị khoét sâu thêm.
Là người của công chúng, Khánh Ly giờ đây không thể thay đổi quá khứ và rũ
bỏ nó, càng không thể cho phép bản thân chỉ sống cho riêng mình!
Lucius Seneca, nhà hiền triết La Mã, nghệ sĩ hài đương thời, một tên tuổi
lớn của văn học La Mã, đã nói: "Nhiều người quan tâm đến danh tiếng,
nhưng ít người chú trọng tới lương tâm".
Hy vọng rằng Khánh Ly sẽ đứng vào số nhiều vế trước và cả số ít vế sau của
câu danh ngôn.
Xin cho tôi được bỏ vào hành trang của Khánh Ly lời ca của nhạc phẩm "Ai
trở về xứ Việt":
"Ai trở về xứ Việt
Ta gửi về theo một ít tự do
Tự do, tự do và nhiều lắm, nhiều nhớ thương tha thiết
Đến cửa ngục tù chia bớt chút buồn lo"...
Được biết Khánh Ly là tay chơi phé có hạng ở California. Ván bài về VN kỳ
này khó khăn và phức tạp hơn hai kỳ trước nhiều. Tôi hy vọng và tin rằng Khánh
Ly không để hở bài và sẽ thắng.
Đừng ngộ nhận về bản chất độc ác, dối trá và cách cư xử tráo trở,
bạc như vôi của chế độ CS và cũng đừng ảo tưởng về bất kỳ sự thay đổi bản chất
nào của nó! Đừng để phạm sai lầm để rồi hối tiếc khi đã ở vào mùa Thu
của cuộc đời, ca sĩ Khánh Ly ạ!
Keine Kommentare:
Kommentar veröffentlichen